60065

a)    austriackim kk z 1787 ( Józefina )- "podstawą odpowiedzialność karnej jest ustawa"

b)    Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 ( Art. 8 ).

c)    Formułę łacińską stworzył prawnik Anzel Feuerbach w 1801,

d)    Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1949 ( Art. 11),

e)    Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 ( Art. 7 ),

f)    Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1967 ( Art. 15 ).

g)    art. 42 Konstytucji RP ( prawie tak samo brzmi art. 1 §1 kk ), ale należy rozróżnić te dwie funkcje:

-    wyrażona w Konstytucji- adresatem jest ustawodawca,

-    wyrażona w kk- adresatem jest organ stosujący prawo.

Zasada ta występuje w kilku odmianach:

a)    NULLUM CRIMEN SINE LEGE POENALI ANTERIORI ( pełna )- nie ma przestępstwa bez ustawy karnej wcześniejszej, czyn poprzedzającej. Nie można sądzić na podstawie ustawy karnej wydanej ex post. Jest to zakaz działania prawa wstecz ( LEX RETRO NON AGIT ).

b)    NULLUM CRIMEN SINE LEGE SCRIPTAE- nie ma przestępstwa bez ustawy, pod której pojęciem rozumiemy tylko prawo pisane.

Nie ma karania na podstawie zwyczaju, nawet jeśli zawierałby one pozakodeksowe normy. Zwyczaj ma pewien wpływ na interpretację i wykładnię ustawy. Sam w sobie nie może być jednak traktowany jako podstawa odpowiedzialności karnej.

Przykład: Art. 216 ( zniewaga )- czy odmowa uściśnięcia ręki jest zniewagą? Jeśli pokrzywdzony argumentuje, że jest zwyczajowo przyjęte, iż jest to zniewaga, to wydawać by się mogło, że jest to przestępstwo. Zwyczaj może być podstawą wykładni, ale nie ukarania! Musiałby dowieść, że ustawa pod pojęciem zniewaga rozumie odmowę uściśnięcia ręki. Będziemy później w stanie rozwiązać ten problem, gdy poznamy instytucję gwaranta- nie jest znieważeniem:

-    powstrzymanie się od uściśnięcia ręki,

-    powstrzymanie się od ukłonu,

-    powstrzymanie się od odpowiedzi na życzenia.

Nie może więc polegać na zaniechaniu. Może być tylko w jednym wypadku- gdy znieważający przez zaniechanie ma status gwaranta- np. zaprosił pokrzywdzonego i odpowiada za jego poczucie godności, ostentacyjnie odmawia uściśnięcia ręki. Jest to wtedy ZNIEWAŻENIE PRZEZ ZANIECHANIE.

W latach 70. powstała oryginalna praca doktorska pt. "bójki, pobicia na Podhalu a miejscowy zwyczaj". Na wstępie autor zaznaczył, że zastosował obserwację quasi- uczestniczącą- zatrudniał się jako fotograf na weselach- opisał zwyczaje oparte na przeświadczeniu, że:

-    jeśli panna młoda poślubi wybranka i nikt go nie pobije, to znaczy, że nikt się o nie starał. Jak więc interpretować, że jest to bójka, skoro weselnicy jej oczekują i jest to element tradycji. Zgodnie z zasadą nullum crimen sine lege scriptae, ponieważ zwyczaj nie jest źródłem ustawy, pozostaje bez wpływu na odpowiedzialność karną uczestników bójki lub pobicia ( art. 158 )- nie ma przepisu, "chyba, że chodzi o bójkę w trakcie wesela"- zwyczaj nie ma żadnego wpływu na odpowiedzialność.

W prawie anglosaskim przestępstwem jest nie tylko to, co opisane w ustawie stanowiącej prawo pisane, ale również to, co zostanie uznane za przestępstwo przez sędziego tworzącego przez skazanie precedens ( zarówno prawdo pisane jak i