64725

Neoinstytucjonalizm.

Instytucje to utrwalone zwyczaje, reguty normy lub zasady gry przyjęte w społeczeństwie i ograniczające działania jednostek. Instytucje są tworzone przez ludzi, lecz raz wytworzone wykazują historyczną trwałość, odporność na zmiany i zdolność determinowania działań ludzkich. Podlegają procesom zmiany, jednak ich dynamika jest spowolniona w stosunku do cywilizacyjnych aspektów rozwoju. Nowoczesne instytucje są dopasowane do reguł celowo-racjonalnęj organizacji i nakładają na jednostki wzór racjonalnego działania. Neoinstytucjonalizm nawiązuje do teoretycznego dorobku kierunku rozwijanego w Niemczech, zwanego szkołą historyczną. Czołowymi przedstawicielami szkoły historyczną są: W. Roscher, K. Knies, G. Schmoller, M. Weber i W. Sombart.

Ogólnej teorii ekonomicznej nie można, zdaniem szkoły historyczną, opierać na koncepcji "człowieka ekonomicznego”. Motywy, którymi kieruje się jedn, są bardziej złożone. Nie mniejszą rolę odgrywają bodźce moralne, psychika gospodarcza, która wpływa na postawy prowadzących działalność gosp, na hierarchię uznawanych przez nie wartości i celów oraz na sposoby realizacji. W systemie teoretycznym należy uwzględnić zwrotne oddziaływanie płaszczyzn gosp, społ, polit i kulturowych. Amerykańska wersja kierunku historycznego nosi nazwę instytucjonalizmu. Powstanie kierunku łączy się z osobą T. Veblena, a później J.R. Commosa, W.C. Mitchella. Kontynuatorami są również późniejsi twórcy: G.C. Means, A A. Berle, J.K. Galbraith.

Instytucjonalizm jest propozycją nowego podejścia metodologicznego w badaniach ekonomicznych. Charakterystyczne dla szkoły neoklasycznej statyczne modele na wysokim poziomie abstrakcji, oparte na założeniu hedonistycznej i atomistycznej koncepcji natury ludzkiej, są - wg instytucjonalistów - rażąco jednorodne. Według nich, ekonomia nie może ograniczać swojego pola badawczego do zjawisk rynkowych, nie powinna pomijać pozaekonomicznych ram, w jakich podejmuje się decyzje gosp. Powinna zintegrować się z innymi naukami społ, by odpowiedzieć na pytanie, jak zachowują się ludzie i dlaczego tak się zachowują. Powinna badać instytucje społ, które mają istotne znaczenie dla zachowań ekonom. Te instytucje to władze państwowe, związki zawodowe, organizacje finansowe, organizacje społeczno-polityczne, struktury własnościowe i organizacyjne, nawyki myślowe, powszechnie uznane reguły i zasady postępowania. Ekonomia powinna badać ich genezę i ewolucyjny rozwój. Instytucjonalizm przyjmuje koncepcję ewolucyjnej drogi rozwoju społ. Konflikty i sprzeczności powinny być rozwiązywane w drodze kompromisów między grupami społ przy wykorzystaniu interwencyjnej roli państwa (teoria sił równowagi J.K Galbraitha). Drugi postulat metodologiczny dotyczy ekonomii równowagi. Instytucjonaliśd odrzucają neoklasyczną koncepcję, zgodnie z którą jakiekolwiek odchylenie od równowagi powoduje uruchomienie mechanizmu autoregulacji przywracającego gospodarkę do stanu równowagi. W to miejsce wprowadzają koncepcję kumulacyjnego procesu rozwoju. Zgodnie z nią. każda zmiana w gospodarce wykazuje tendencję do samowzmacniania się. Wpływa to na zwiększanie nieefektywności rynku jako mechanizmu regulacyjnego i alokacyjnego. Państwo powinno więc pomóc rynkowi w spełnianiu tych funkcji i stać się trwałym elementem funkcjonowania gospodarki.

Następny postulat dotyczy wzbogacenia wnioskowania przez uwzględnienie nie tylko wnioskowania dedukcyjnego, lecz również indukcyjnego, opartego na badaniach empirycznych. Pozwoli to na głębsze osadzenie teorii i wyprowadzanych z niej wniosków w rzeczywistym przebiegu życia społ-gosp

Zgodnie z proponowanymi postulatami metodologicznymi instytucjonaliśd poświęcili dużo uwagi opisowi struktur ekonom i społ oraz ich ewolucji od kapitalizmu wolnokonkurencyjnego do społeczeństwa postindustrialnego. Nie dostarczyli jednak dobrej alternatywy dla ekonomii neoklasycznej