65204

Czynniki kultury zaufania

Konfiguracja warunków strukturalnych może ukształtować kulturę zaufania lub nieufności tylko wtedy, gdy stanie się przedmiotem percepcji i odpowiedniej reakcji członków społeczeństwa. W społeczeństwie ludzkim żadne struktury nie oddziaływają same, bezpośrednio, lecz zawsze poprzez ludzkie działania, dla których stanowią swoisty zasób środków. Te same warunki strukturalne mogą być różnie postrzegane i wywołać różne reakcje, w zależności od cech osób postrzegających i reagujących. W naszym modelu teoretycznym jako trzecia kategoria istotnych determinant - obok historycznych i strukturalnych - muszą więc pojawić się czynniki podmiotowe. Można je uporządkować w dwóch grupach. Z jednej strony istnieje zapewne syndrom rysów osobowościowych sprzyjających wytwarzaniu się uogólnionego zaufania i syndrom przeciwny, skłaniający do nieufności. Z drugiej strony decydują o tym zasoby społeczne (zasoby kapitałowe), jakimi dysponuje jednostka, lub przeciwnie - ich brak.

Do pierwszej kategorii - rysów osobowościowych - zaliczymy wysokie aspiracje, aktywizm, optymizm, orientację ku przyszłości, afirmację sukcesu. Składają się one na ogólniejszą orientację prospołeczną, aktywistyczną, w której uogólnione zaufanie stanowi naturalny składnik. Przeciwnie, niskie aspiracje, pasywizm, pesymizm, przywiązanie do przeszłości, dążenie do zachowania status quo. tworzą alternatywną orientację, która zdaje się wiązać z uogólnioną nieufnością. Do drugiej kategorii czynników podmiotowych - szeroko rozumianych zasobów' kapitałowych - należy wykształcenie, majątek, kontakty i znajomości, oparcie rodzinne, stan zdrowia, religijność, bogactwo duchowe. Wydaje się, że posiadanie takich zasobów stanowi swoiste ubezpieczenie przeciwko życiowym zagrożeniom, także tym związanym ze źle ulokow^ranym, zawiedzionym zaufaniem. Stąd większa otwartość i gotowość do ryzyka, jakie niesie uogólnione zaufanie. Brak zasobów tego rodzaju oznacza natomiast, że ryzyko związane z udzielaniem innym zaufania zwiększa się niepomiernie. Zawiedzenie zaufania może tu oznaczać życiową katastrofę i stąd silniejsza, niejako obronna, skłonność do uogólnionej nieufności.