75042

Zasada powszechności w polskim prawie wyborczym i jej gwarancje.

ZASADA POWSZECHNOŚCI określa krąg podmiotów, którym przysługuje prawo wyborcze, wymagając by wszystkim dorosłym obywatelom przysługiwało, co najmniej czynne prawo wyborcze, a wszelkie ograniczenia mogą wynikać jedynie z naturalnych czynników, a nie politycznych.

Przesłanki czynnego prawa wyborczego są jednolite dla wszystkich rodzajów wyborów:

•posiadanie obywatelstwa polskiego - wejście do UE „odrobinę skomplikowało sytuację” —» patr2 wybory lokalne;

•ukończenie 18 lat najpóźniej w dniu głosowania — ograniczenie o charakterze naturalnym;

•posiadanie pełni praw publicznych (w tym wyborczych) — art 62 ust. 2 albo orzeczeniem sądu jako środek karny, albo jako kara samoistna orzeczona przez Trybunał Stanu —* przesłanka ujęta w sposób wyczerpujący, tzn. niemożliwe jest rozszerzanie katalogu ograniczeń.

•posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych - art. 62 usL 2 — ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądy, ale takie postępowanie wszczyna się 2e względów majątkowych, co w prawie publicznym nie ma znaczenia.

•cenzusy me występują, z wyjątkiem cenzusu domicylu w wyborach lokalnych (art 5 owst), ale me w innych (art. 12 ows)

Bierne prawo wyborcze — krąg różny w zależności od rodzaju wyborów:

•przede wszystkim przesłanką jest wiek —* wybory samorządowe - 18 lat; wybory do Sejmu -21 lat; wybory do Senatu —30 lat; wybory na Prezydenta — 35 lat;

•cenzus domicyhi w wyborach parlamentarnych został wprowadzony tzw. lex Tymiński, ale ze względu na kontrowersje nie został powtórzony w nowej Konstytucji.

System gwarancji - system procedur i instytucji, zapewniający możliwość oddania każdej osobie głosu:

•nakaz wyznaczania wyborów na dzień wolny (art. 98 ust. 2 i art. 128 ust. 2)

•zasady tworzenia obwodów głosowania (jednostka terytorialna, w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborco^ — jednolita struktura, stałych obwodów, tworzone wg kryterium terytorialnego przez rady gmin na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta), o wielkości 500-3000 mieszkańców, chyba że lokalne warunki przemawiają za inną liczbą oraz obwody specjalne (szpitale, zakłady karne i areszty śledcze, polskie statki morskie ora2 placówki dyplomatyczne bądź' konsularne, ale me w koszarach wojskowych i policyjnych) •instytucja rejestrów i spisów wyborców

•rejestr-o stałym charakterze, prowadzony przez gminy i aktualizowany na bieżąco, udostępniany do wglądu i możliwe jest złożenie reklamacji do wójta (burmistrza, prezydenta) z możliwością ostatecznego odwołania do sądu rejonowego.

•spis - sporządzany do każdych wyborów (referendów), udostępniany do wglądu, a reklamacje rozpatrywane jak w przypadku rejestrów. Obejmuje osoby stale zamieszkałe na terytorium obwodu, ale możliwe jest uzupełnienie na własny wniosek w razie przebywania czasowego na tym terenie, b^iz' w razie braku zamieszkania. Możliwe jest również uzupełnienie w dniu wyborów przez obwodową komisję wyborczą, •instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania - wydawane w urzędzie gminy danego wyborcy, z jednoczesnym wykreśleniem go ze spisu, ale nie z rejestru.

procedura protestu wyborczego - każdy wyborcza bezprawnie niedopuszczony do wyborów może wnieść protest kwestionujący ważność, ale naruszenie to musi mieć wpływ na wynik wyborów.