40527

Zasada równości formalnej prawa wyborczego i jej ograniczenia.

Zasada równości prawa wyborczego w znaczeniu formalnym zakłada, że każda osoba, której przysługuje prawo wyborcze (podmiotowe) uczestniczy w wyborach na takich samych zasadach jak inni wyborcy, a w szczególności dysponuje taką samą liczbą głosów w przypadku czynnego prawa wyborczego oraz ma równe z innymi szanse w ubieganiu się o urząd wybieralny czy mandat przedstawicielski (równość biernego prawa wyborczego). Rozwijające normy konstytucyjne ordynacje wyborcze dla tych trzech rodzajów wyborów szczegółowo regulują jedynie równość wyborców w głosowaniu.

W odniesieniu do biernego prawa wyborczego równość w znaczeniu formalnym gwarantowana jest w ordynacjach poprzez to. że określają one w sposób ogólny i neutralny warunki, które powinien wypełniać każdy kandydat.

Zasada równości prawa wyborczego w znaczeniu formalnym wymaga, aby każdy wyborca miał stworzoną możliwość brania w równym stopniu udziału w procesie nominacji kandydatów. Wykształciły się w tej dziedzinie różne sposoby mianowania kandydatów:

1)    przez zebrania wyborców (sposób ten obowiązywał np. w Anglii w XIX w.).

2)    przez specjalnie do tego celu powołane organy (np. przewidziane przez ordynację do Sejmu z 1935 r. zgromadzenia okręgowe).

3)    partie polityczne (np. w Niemczech),

4)    prawybory - tzn. wybory kandydatów na przedstawicieli z ramienia określonej partii dokonywane przez jej członków (występują w USA).

5)    organizacje polityczne i społeczne (np. w Polsce według ordynacji wyborczej do Sejmu z 1993 r ).

6)    określona liczbowo grupa wyborców (np. w Polsce według ordynacji wyborczej do Sejmu z 1993 r.).

Z punktu widzenia gwarancji zasady równości prawa wyborczego nie jest możliwe zmonopolizowanie mianowania kandydatów przez prawem wskazane organizacje czy partie i w państwie demokratycznym powinna zawsze być stworzona wyborcom możliwość udziału w tym procesie.

Aspekty zasady bezpośredniości prawa wyborczego.

Walka o wprowadzenie tej zasady, zabraniającej podejmowania decyzji o obsadzeniu stanowiska wybieralnego przez kogoś innego poza wyborcą, związana była z dążeniem do upowszechnienia prawa wyborczego.

W krajach demokratycznych bezpośredniość wyborów implikuje wskazywanie przez samego wyborcę popieranego przez niego kandydata lub listy. Przy wyborach z zastosowaniem list mogą być:

1)    Listy zamknięte, tzn. takie, na których kolejność kandydatów jest wiążąca dla wyborcy

(uniemożliwia wyborcy wskazanie konkretnej osoby lub konkretnych osób cieszących się jego poparciem; przyjmuje się, że wyborca aprobując listę popiera wszystkich umieszczonych na niej kandydatów; w tym wypadku jednak to podmioty zgłaszające listę i decydujące o kolejności kandydatów na niej przesądzają o otrzymaniu mandatu)

2)    Listy otwarte, gdzie on sam dokonuje preferencji personalnych (zwiększa demokratyzm

wyborów dając wyborcy prawo połączenia preferencji programowych z personalnymi i decydowania o tym. kto z popieranej przez niego listy ma realizować aprobowany przez niego program. V\tyborca może wskazać „swojego" kandydata, albo stawiając przy jego nazwisku znak (np. „x"). albo skreślając kandydatów, których nie aprobuje.)

Możliwe jest też glosowanie kumulatywne (wyborcy daje się do dyspozycji tyle głosów, ile mandatów jest do obsadzenia w okręgu). Może on wtedy udzielić poparcia tylu kandydatom ile ma głosów, bądź skumulować swoje głosy i oddać je np. na jednego kandydata.

W niektórych krajach stosuje się jeszcze inne rozwiązanie:

Tzw. system głosów przenoszonych (wyborca sam ustala wtedy preferowaną przez siebie kolejność kandydatów na liście). Przy podziale mandatów otrzymują je kolejno ci kandydaci, którzy na największej liczbie list uzyskali najlepsze miejsca.

Tzw. system pióropusza (lub inaczej - system zmieszania)- tutaj wyborca nie musi udzielić poparcia kandydatom z jednej listy, ale może dać wyraz swoim preferencjom w stosunku do kandydatów na różnych listach ustalając w ten sposób własną listę. Mandaty uzyskują ci kandydaci, którzy otrzymali najwięcej głosów na poszczególnych listach.