76103

noc średniowiecza”. Średniowiecze przeciwstawiano głównie prądom Starożytności, na tle których zdawało się wypadać dość blado. Do dziś w powszechnym użyciu funkcjonuje powiedzenie „nie żyjemy w średniowieczu”, które wskazuje na zacofanie tej epoki. Tymczasem jest to pogląd niesłuszny i dla średniowiecza bardzo krzywdzący.

Wśród naukowców zajmujących się historią i historią literatury oraz filozofii istnieje spór o to, gdzie zaczyna się Średniowiecze, a kończy Starożytność. Należy pamiętać, iż bardzo często przejście od jednej epoki do drugiej dokonywało się na przestrzeni wielu lat, a przyjęte daty graniczne są tylko wartościami umownymi. Często poglądy i prądy z obu epok graniczących współistniały ze sobą przez długi okres w świadomości i działalności danych społeczności.

Zakończenie epoki Starożytności zwykło się przyjmować w V w. po Chrystusie. Za datę graniczą uważany jest rok 476, czyli upadek Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego. Niektórzy przyjmują jednak, iż początek nowej epoki rozpoczął się już w III lub IV wieku, kiedy to w świecie starożytnym, pod wpływem chrześcijaństwa, zaczęła się zmieniać mentalność ludzi (w 313 roku wydano edykt mediolański, w którym cesarz Konstantym zrównał chrześcijan w prawach z poganami i ustanowił swobodę wyznania).

Za koniec Średniowiecza przyjmuje się najczęściej różne daty: wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa bizantyjskiego (1453), dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (1492)

Początek epoki w Polsce przypada na czasy Mieszka I (966 rok jako data przyjęcia chrztu), zaś koniec na XVI wiek. Koniec X wieku, aż do wieku XIII to okres przyswajania i kształtowania się wzorców typowych dla Średniowiecza europejskiego¹. W sztuce dominującym stylem jest styl romański. W literaturze przeważa łacina i piśmiennictwo religijne. Zaczynają się jednak już pojawiać pierwsze utwory pisane po polsku - np. Bogurodzica. Rozwija się szkolnictwo, powstają przyklasztorne i przykatedralne biblioteki i szkoły. Od XII wieku polscy naukowcy wyjeżdżają na studia do Paryża czy Bolonii. XIV wiek to okres rozkwitu polskiej kultury i gospodarki. W architekturze pojawia się styl gotycki, powstają pierwsze polskie psałterze i całościowe przekłady Pisma Świętego. Od XV wieku widoczne zaczynają być zwiastuny kolejnej epoki, Renesansu.

3 T. Michałowska, op. cit., s. 350.