76104

prawniczą dalszym pokoleniom prawników bolońskich.(...) Zapoczątkowane działaniem glosatorów zjawisko zainteresowania prawem rzymskim w wiekach średnich miało charakter ogólnoeuropejski, ale na terenach I Rzeszy niemieckiej nabrało szczególnego znaczenia. Silny wpływ na popularność tej dyscypliny wywarła idea kontynuacji cesarstwa rzymskiego, która pojawiła się od Ottona III (983-1002) Nauka prawa rzymskiego cieszyła się poparciem i opieką ze strony władców Świętego Cesarstwa Niemieckiego, którzy uważali się za następców imperatorów rzymskich, przede wszystkim Justyniana. Oznaczało to nadanie prawu rzymskiemu znaczenia praktycznego. Jej znawcy zwani legistami byli poszukiwani i szczególnie wysoko cenieni w okresie trwających przez cały wiek XII walk między imperium i socerdotium. Prawo rzymskie, którego przepisy stwierdzały jednoznacznie nadrzędność stanowiska cesarza Justyniana nad Kościołem, zostało wprzęgnięte do tej walki.(...)

Uczeni legiści cieszyli się także poparciem ze strony władz miejskich. W zachodniej Europie w XI-XIII w. nastąpiło ożywienie życia gospodarczego i kulturalnego W związku z rozwojem jawiła się konieczność wprowadzenia prawa bardziej uniwersalnego i rozwiniętego celem obsługi coraz prężniej rozwijającego się handlu i rzemiosła, których centrami stawały się miasta. Obsługę nowych prekapitalistycznych form gospodarki z powodzeniem mogło realizować prawo rzymskie, ale było ono zapomniane. Dawne prawo (longobardzkie) miało cliarakter agrarny, było skierowane głównie na zabezpieczenie uprawnień właścicieli ziemskich i stosunków feudalnych, natomiast prawo rzymskie było dostosowane do obrotu towarowo-pieniężnego, który w całej Italii, głównie po wyprawach krzyżowych, rozwijał się coraz silniej, stając się ważkim czynnikiem procesu bogacenia się mieszczaństwa i wzrostu siły politycznej komun włoskich. Prawo rzymskie dostarczało instrumentów do regulowania tych nowych stosunków prawnych; zasady tego umacniały bezpieczeństwo wszelakiego rodzaju stosunków wymiennych. Wraz z rozwojem handlu i rzemiosła wzrastała stopa życiowa mieszkańców licznych miast włoskich, a wraz z nią podnosił się poziom życia kulturalnego.

Jak już wspomniano, innym, uniwersalistycznym systemem prawnym - obok prawa rzymskiego - któiy odgrywał istotna rolę w całym porządku prawnym chrześcija liski ej Europy było prawo kanoniczne(;'us canonicum). Dla jego rozwoju duże znaczenie miał fakt, że Kościół tworząc w ramach reformy gregoriańskiej program generalnej odnowy swoich struktur oraz podejmując walkę z cesarstwem o zrzucenie jego przewagi, ze swej strony odczuwał potrzebę wykształcenia swego własnego systemu prawa, odrębnego i niezależnego