Bilans płatniczy - to zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicę w danym okresie, najczęściej jednym roku. Jest to także narzędzie, które przy zastosowaniu technik księgowych pozwala określić sytuacje finansową kraju na styku z otoczeniem zewnętrznym.
1. Zasada podwójnego zapisu:
- Bilans jest sporządzany z ogólnymi zasadami księgowości.
- Transakcje debetowe pociągają za sobą płatność wobec rezydenta zagranicznego; import, przepływ polskiego kapitału za granicę.
Transakcje kredytowe pociągają za sobą otrzymanie płatności z zagranicy; eksport, napływ zagraniczne kapitału do Polski.
2. Struktura bilansu płatniczego:
- Bilans obrotów bieżących;
^ Rachunek towarowy
* Rachunek usługowy
S Rachunek dochodów (bilans procentów i dywidend)
S Rachunek transferów jednostronnych Bilans obrotów kapitałowych i finansowych;
S Rachunek kapitałowy
^ Rachunek finansowy
Bilans obrotów wyrównawczych, bilans rezerw walutowych (pozycje finansujące);
Saldo błędów i opuszczeń
3. Równowaga bilansu płatniczego:
Transakcje autonomiczne - zawierane niezależnie od stanu bilansu płatniczego.
- Transakcje wyrównawcze (kompensacyjne) - zawierane z myślą o wyrównaniu bilansu płatniczego.
Bilans płatniczy jest w równowadze gdy transakcje autonomiczne równoważą się, a transakcje wyrównawcze nie występują.
Deficyt w bilansie płatniczym, nadwyżka całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym.
Nadwyżka bilansu płatniczego, należności przewyższają zobowiązania na rachunku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych.
4. Znaczenie bilansu płatniczego:
- Bilans oddziałuje na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej, i na kurs walutowy.
- Informacje zawarte w bilansie są niezwykle ważne dla banków i przedsiębiorstw oraz innych podmiotów bezpośrednio lub pośrednio uczestniczących w wymianie handlowej i finansowej z zagranicą.