77754

W najdawniejszych czasach tylko obywatele rzymscy mogli być stronami procesu. Potem dopiero dopuszczono do tego przywileju obywatela rzymskiego Latynów oraz perygrynów. Ale każda ze stron musiała posiadać zdolność porcesorów.

Dzieci i kobiety nie mogły pojawiać się w procesie rzymskim. Pojawiał się w ich imieniu opiekun.

3)    Wymóg legitymacji procesowej - możliwości wystąpienia w danym procesie jako reus lub actor.

4)    Czas

dies fastes - dni procesowe

dies neqfastes - dni nieprocesowe; było ich więcej w kalendarzu niż 1/3

Jeśli Rzymianin szedł ze swoją sprawą do sądu w die fastes a potem byl die negfastes to przepadała mu sprawa.

Ius Flavaiun - Flawiusz wykradł kolegi lun sadowemu kalendarz dni procesowych i nieprocesowych i wszystko stało się jasne, prostsze i łatwiejsze.

—> ne bis im idem - nigdy dwa razy w tej samej sprawie

5)    miesjce

Dane miejsce, prowincja, dzielnica miała odpowiedniego pretora.

Nie było gmachów sądowych, wszystko odbywało się na forum pod gołym niebem (i wszyscy słyszeli co mówi Cycero przeciw Werusowi), na specjalnych rostracli, skale tarpejskiej (na wzór spartański; w Sparcie strącano stamtąd niewolników do rzeki) wysokości ok. 20m, nad Tybrem

6)    właściwość sądu - zdanie sobie sprawy przez powoda, gdzie ma złożyć pozew, u jakiego pretora i w jakim sądzie. Powód musi iść do miejsca/sądu pozwanego.

—» actor sequitur fonun rei - ze względu na sąd któremu podlega pozwany

—* forum rei site - ze względu na położenie rzeczy o którą się procesujemy (właściwość

rzeczowa)

Np. handel niewolników odbywał się na targu, więc jeśli ktoś został oszukany, zapłacił za drogo czy coś, to trzeba było zgłosić się do edyla kurulnego, który zajmował się sprawami handlu.

7)    Koszty

Początkowo prawo rzymskie mówiło, że każdy z obywateli ma bezpłatny dostęp do obrony swoich praw podmiotowych.

Koszty pojawiają się dopiero w procesie kognicyjnym lub ze względu na tzw. pieniactwo procesowe(procesowanie się dla sportu).

Sędzia w procesie zwyczajnym mógł sam decydować o doborze środków procesu(jakich świadków dopuści, jakie dowody, etc.) - swobodna teoria oceny dowodów.

Natomiast w procesie nadzwyczajnym(kognicyjnym), od okresu dominatu, pojawia się teoria legalnej oceny dowodów, która wprowadziła zasadę —* testis unus, testis nullus -jeden świadek to żaden świadek, „tres facient Collegium - 3 tworzy zespól”

Pojęcie „actio”

actiones utiles - wprowadzone przez prawo pretorskie skargi utylitarne actiones arbitrie per desuetudo - przez nieużywanie