80899

Bezprawności czynu.

Okazuje się, że określone zachowanie może spełniać znamiona opisu zawartego w typie czynu zabronionego, tego opisu części szczególnej, gdzie jest napisane „kto zabija człowieka podlega karze”, ale wcale za zachowanie to kara nie grozi - niezasadnym byłoby wymierzanie kary mimo realizacji znamion opisu typu czynu zabronionego. Dodatkowym warunkiem jaki musi spełnić taki czyn realizujący znamiona opisu jest jego bezprawność.

Korzenie aksjologiczne bezprawności Uważa się, w sensie zasady aksjologicznej, że karę państwo wymierzyć może tylko za coś co w chwili popełnienia było zakazane albo za coś co nie było wykonaniem obowiązującego w chwili popełnienia nakazu. Bierze się to z motywującej funkcji jaką ma pełnić kara - karę ustanawia się jako sankcję grożącą za niewykonanie polecenia (normy prawnej) władzy publicznej. Wobec tego sens stosowania tej kary zachodzi tylko wówczas jeżeli owa nonna została przekroczona. Jeżeli pewnej normy zakazu lub nakazu nie było to jaki sens jest karać zachowania legalne w tamtym czasie? Jest to więc wanniek natury kulturowej.

Oczywiście można sobie wyobrazić system prawny, w którym przewiduje się sankcje karne za czyny nie posiadające charakteru czynów bezprawnych. Wyjątkiem od zasady, że karze podlega tylko zachowanie mające charakter czynu bezprawnego przewiduje i obowiązujące ustawodawstwo. Mówimy wtedy o retroaktywnym wprowadzeniu odpowiedzialności karnej, o karaniu za coś co w chwili działania nie było bezprawne. Często taki wyjątki występują w przypadku zmiany ustroju. Nowy ustrój, nowa władza chce sądzić czyny popełnione przez funkcjonariuszy byłej władzy. Z reguły ci funkcjonariusze byłej władzy działali legalnie z punktu widzenia podówczas obowiązującego porządku prawnego. Po zmianie ustroju i zakwestionowaniu podstaw tego porządku prawnego chcemy rozliczyć się z przeszłością uważając, że pewne zachowania były tak nagarnie iż mimo ich formalnej legalności należą za nie sankcje. Wprowadza się wtedy odpowiedzialność karną Tak było w przypadku wprowadzenia dekretów przewidujących karę za podpisanie folkslisty, tak było w Niemczech kiedy po zjednoczeniu ścigano i karano żołnierzy dawnej służby granicznej NRD, którzy oddawali strzały do osób uciekających przez granicę niemiecko - niemiecką. To są przykłady wprowadzenia odpowiedzialności kaniej za czyny, które w chwili popełnienia nie były czynami bezprawnymi z punktu widzenia obowiązującego wówczas porządku prawnego.

Definiuje się bezprawność jako sprzeczność danego zachowania z całym obowiązującym porządkiem prawnym. Bezprawność ma charakter historyczny, czyli może być ustalona wyłącznie na moment popełnionego zachowania. Chodzi o ocenę wydawaną na podstawie porządku prawnego obowiązującego w chwili czynu. Może się okazać, że dany czyn w chwili popełnienia był zakazany. Póżrnej zniesiono ustawę, która zakazywała danych zachowań. Uchylenie takiej ustawy nie znosi wcale bezprawności czynów popełnionych pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy. Np. obowiązywał zakaz wwozu pewnych towarów na terytorium państwa polskiego i zakaz ten został czasowo uchylony ale to nie znaczy, że zachowanie osób, które wwiozły ten towar przed uchyleniem zakazu było legalne. Skądże -było bezprawne, bo bezprawność ustalamy historycznie.