81557

Temat (Vlllb): Komunizm wojenny a NEP.

Pierwsze lata po rewolucji październikowej (24 października 1917 roku, w wyniku której Lenin wraz z bolszewikami doszedł do władzy), kiedy trwała wojna domowa między „czerwonymi” a „białymi” i interwencja z zewnątrz, stanowiły okres wyjątkowy pod względem organizacji społecznej. Bolszewicy podporządkowali wówczas wszystko potrzebom toczącej się wojny.

Zbudowano przede wszystkim organy utrzymujące porządek i zapewniające obronę nowej władzy. Pod tym względem najistotniejsza była Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (WCzeKa), na czele której staną Feliks Dzierżyński. Podstawą działalności tajnej policji był sadystyczny przymus, zadaniem - wprowadzenie powszechnego terroru. Jego realizacji służyło odpowiednio modyfikowane prawodawstwo. Dodatkowo przywrócono karę śmierci, zinstytucjonalizowano zasadę brania zakładników i rozpoczęto organizowanie łagrów.

Już wtedy Lenin przystąpił do realizacji swojego planu ustanawiając cenzurę. „Klasową” istotą konstytucji natomiast było pozbawienie praw liszeńców (pracowników najemnych, kapłanów, bogatych chłopów).

Społeczne niezadowolenie z rządów bolszewickich powoli wzrastało. Nastąpił rozstrój aparatu gospodarczego i upadek produkcji przemysłowej. Nędza i głód w miastach doprowadziły do dezurbanizacji. Strajkować zaczęli nie tylko urzędnicy, funkcjonariusze służb miejskich, profesorowie szkół wyższych czy nauczyciele, ale i robotnicy. Dodatkowo wprowadzono dekret „O kontroli robotniczej”, co miało poprawić sytuację, jednak „nacjonalizacja (...) po ostatnią marchewkę w sklepie" (jak to nazwał Władimir Bonczo-Brujewicz, kierownik kancelarii Rady Komisarzy Ludowych) doprowadziła jedynie do przyspieszenia upadku produkcji. Rozczarowani byli także chłopi, z powodu fikcyjnej, jak się okazało, reformy rolnej.

W handlu panowała anarchia.

Reakcją Lenina na ów potęgujący się kryzys była nowa formuła polityczna, czyli tzw. komunizm wojenny. Nie był on jednak doraźnym środkiem w obliczu wojny, a po prostu próbą wprowadzenia dojrzałego komunizmu.

Najważniejsze dla bolszewików było pozbawienie ludzi niezależności politycznej, której źródłem była własność prywatna. Dlatego też wydano dekret „O ziemi" pozbawiający chłopów, nie należących do wspólnot, własności ziemi. Dalszym krokiem było wycofanie z obrotu handlowego nieruchomości miejskich i wywłaszczenie ich na rzecz państwa. Dopełnieniem stał się dekret zakazujący dziedziczenia

Pieniądz, jak mówił Marks, to „potwór', który oddziela się od człowieka i zaczyna nad nim panować. Dla bolszewików wyeliminowanie pieniądza z obrotu handlowego również było bardzo atrakcyjne, bo nie umieli go zarobić, a chcieli wpływów.

Ważnym elementem „komunizmu wojennego” było też upaństwowienie banków. W celu przejęcia kontroli nad gospodarką zlikwidowano wszystkie banki, pozostawiając jedynie Bank Ludowy (dawny Bank Narodowy) i jego oddziały pod kontrolą partii. Ale załamanie się aparatu podatkowego po rewolucji, a teraz otworzenie wszystkich sejfów bankowych doprowadziło do zrujnowania budżetu. Mimo planów wyeliminowania pieniądza, w praktyce dodrukowywano coraz więcej banknotów, jednak były one bez pokrycia (limit emisji bez pokrycia zwiększono dwukrotnie), co doprowadziło do spadku wartości pieniądza, czyli inflacji, a w konsekwencji do wzrostu cen. Ogrom inflacji ilustrują zestawienia 1 i 2.

1. Wskaźnik cen w Rosji w latach 1913-1923: