80135

Starożytny Wschód

Dzieje ludzkości sięgają wielu setek tysięcy lat. badacze zakładają, że żyjący w odległych czasach człowiek był istotą myślącą (homo sapiens), rozumującą w sposób podobny, jak ludzie na wyższych szczeblach cywilizacyjnych. Człowiek prehistoryczny (w określonym czasie) nabył zdolność wytwarzania narzędzi, krzesania ognia, komimikowaiua się z itmynu ludźmi - zaczął przyjmować określone stanowisko wobec otaczającego go świata.

Człowiek pierwotny stworzył pierwsze reguły współżycia społecznego (życie w grupie i związane z tym podziały' hierarchiczne - starszyzna, rola mężczyzny w grupie). Rozwój ludzkiej cywilizacji był związany z postępem hodowli i rolnictwa (podział pracy wymuszał podziały społeczne i odwrotnie). W tamtym okresie zaczęły powstawać (wyodrębniać się) wielkie systemy wierzeń (wykorzystywanie religii do odnoszenia doraźnych korzyści politycznych). Pierwsze organizmy państwowe wyodrębniły się około 4000 lat p.n.e.. zamykając tym samym długotrwały okres rozkładu wspólnot pierwotnych. Wraz z powstaniem państwa (i prawa) pojawiła się potrzeba skonstruowania zespołów' idei uzasadniających w min takie, a nie mne podziały społeczne, ustalających stosunki pomiędzy władzą, a ludnością. Reasumując, powstanie państwa było rezultatem długiej drogi materialnego i duchowego rozwoju ludzkości.

a)    ideologia nionarchiczna:

Pierwsze państwa rozwinęły się na rozległych terytoriach kontynentu azjatyckiego (min. Chiny. Indie) oraz na wybrzeżach Śródziemnomorza (m in. Egipt. Mezopotamia). Były to państwa w głównej mierze niewolnicze (praca niewolnika podstawą produkcji). Władza najwyższa najczęściej należała do jednostki - despoty. Społeczeństwo było ściśle złiierarcliizowane. W Starożytnym Wschodzie myślano w kategoriach religijnych (poglądy polityczno - prawne integralnie związane z systemami wierzeń), stąd prosta droga do mistyfikowana rzeczywistości (Egipt), która korzystnie służyła absolutnemu władcy i panującej wmstwie wielkich właścicieli ziemskich. Istotną cechą tych państw był wszechobecny prymitywizm ogółu społeczeństwa, który liarmonizował z wyrafinowanym intelektualizmem w^kiego grona ludzi (np. kapłanów w Egipcie). Państwa St. Wscli. znaturalizowały i uświęciły' zasadę nierówności społecznej (zgodnie z wolą bogów' ludzie są sobie z natury nierówni), której naruszenie powodowało ostrą reakcję władcy - „pomazańca” bożego, albo wręcz samego boga. W tycli państwach do perfekcji opanowano wpajanie zasady boskości władzy państwowej, wzmacnianej dodatkową klauzulą, że boskość otacza też osobę, która władzę sprawuje (ideologia boskości króla osiągnęła najbardziej skrajną postać w Egipcie, w Clunach. w Babilonu). Warto w'sponuueć. że zasada boskości monarchy wcierała procesy formowania potężnych i scentralizowanych unperiów'. Od zasady boskości rządzącego tylko niewielki krok prowadził do poglądu, że boski cliarakler mają rówriież normy prawne (cel był oczywisty - chodziło o maksymalne wzmocnienie posłuchu dla normy ustanowionej przez monarchę). Podsumowując, boski monarclia to ojciec i pan wszystkich poddanych, jego interes jest tożsamy z ich interesem (myśl o państwie jako w^rspólnym dobni wszy st ki cli mieszkańców zrobi na europejskim gnuicie błyskotliwą karierę).

b)    teokracja żydowska (tnesjaniztn):

Nieco iruiy obraz społeczeństwa (od państw St. Wscli.) został zaproponowany w Starym Testamencie. Najstarsza żydowska struktura społeczna i polityczna to tzw. demokracja pustyrma. oparta na zasadacli równości, wolności i solidarności członków plemion (król był tu tylko patriarchalnym naczelnikiem plemiennym - stąd odmienny model władzy monarszej). Przeciwko wzmocnieniu monarchii występowali m in. potężni kapłani, reprezentujący doktrynę teokracji. która głosiła że „naród wybrany” jest rządzony bezpośrednio przez Boga (pojęcie przymierza Boga z Żydami). Wg Biblii, w końcu Bóg zawarł nowe przymierze z Dawidem, będące w rzeczywistości realizacją poprzedniego przymierza dokonanego na górze Synaj. Odtąd pozycja monarchy znacznie się wzmocniła (sakralna treść monarcliii). W tych wyobrażeniach wiele było elementów wspólnych z państwami St. Wscli. (despotiami wschodnimi), ale zaznaczały się również istotne rozbieżności -żydowski król nie był Bogiem, przedmiotem kultu, nie posiadał „własnej" mocy rozkazywania siłom przyrody. Niewola babilońska (VI w. p.ne.) doprowadziła do zmierzchu ideologu królewskiej. Pojawiła się za to idea mesjanizmu - Bóg ześle sw'einu narodowi (ludowi) mesjasza, który odnowi niepodległość Izraela (mesjanizm w późniejszym okresie będzie z jednym z ideologicznych źródeł doktryny wczesnocluześcijańskiej).