80478

podstawowych) *nie może byt' naruszone żadną miarą w imię samoobrony Część zobowiązali (traktatowych) nie może być naruszona, bowiem ulegają one wygaśnięciu lub zawieszeniu - w relacjach między stratami konfliktu

Czy działanie w samoobronie wyłączać może - obok zakazu stosowania siły - bezprawność namszeń innych jeszcze zobowiązali międzynarodowych?

MTS w opinii doradczej w sprawie legalności użycia broni nuklearnej, dostarczył pewnych wskazówek pozwalających poprowadzić linię demarkacyjną między przypadkami zachowali, których podjęcie w samoobratie wyłączałyby bezprawność wobec innych jeszcze zobowiązali, a przypadkami zachowali wykluczającymi taką argumentację

Trybunał uczynił to odpowiadając na pytanie Międzynarodowej Organizacji Zdrowia „Problemem nie jest to czy traktaty dotyczące ochraty środowiska naturalnego są czy też nie są stosowane w trakcie trwania kaifltktu zbrojnego, lecz to czy zobowiązania wypływające z tych traktatów były w intencji ich twórców zobowiązaniami całkowicie ograniczającymi swobodę działania w konfliktach zbrojnych Sąd nie uważa, aby tTaktaty te mogły w swej intencji pozbawiać państwa możliwości wykonywania prawa do samoobrony... z przyczyny zaciągnięcia zobowiązań dotyczących ochrony środowiska Niemniej, państwa muszą wziąć pod uwagę, rozważając, co jest konieczne i proporcjonalne w prowadzeniu uprawnionych działań militarnych. Szacunek wobec naturalnego środowiska jest jednym z elementów, który trzeba wziąć pod uwagę w ocenie tego czy działanie pozostaje w zgodzie z zasadami konieczności i proporcjonalności."

Działanie w samoobronie wyłączy bezprawność, usprawiedliwi niewykonywanie innych jeszcze zobowiązań - innych niż zakaz użycia siły. w tym m.ia. zobowiązań w dziedzinie ochraty środowiska naniralnego - jeśli konieczne dla jej przeprowadzenia działania będą spehtiały test konieczności i proporcjonalności Poszukując, zatem kryterium wyróżniającym inne jeszcze zobowiązania, których niewykonanie usprawiedliwi działanie w samoobratie. stwierdzamy, że rzecz nie tyle w materii, przedmiocie zobowiązań, ile w sposobie (rzetelności) uprawiania prawa do samoobrony (testów konieczności i proporcjonalności)._

•    W zakresie, w jakim akt ten stanowi środek przymusu (represalia) podjęty przeciwko państwu

•    Bezprawność aktu państwa niezgodnego z zobowiązaniem międzynarodowym jest wyłączała, jeśli akt czyniony jest w stanie siły wyższej, to jest w stanie, gdy niedająca się odeprzeć siła lub niedające się przewidzieć wydarzenie, wyklucza kontrolę państwa nad biegiem zdarzeń i powodują materialnie niemożliwym wykatanie zobowiązania w istniejących okolicznościach.

•    Bezprawność aktu państwa niezgodnego z międzynarodowym zobowiązaniem państwa jest wyłączona, jeśli dokonujący aktu nie ma innej racjatalnej możliwości, w sytuacji zagrożenia, uratowania życia lub życia innych osób powrierzonych jego opiece.

Stan kaiiecznośri nie może być powołany jako okoliczność wyłączająca aktu niezgodnego z międzynarodowym zobowiązaniem państwa, chyba że akt ten:

■    Jest jedynym sposobem uchronienia zasachiiczego interesu państwa przez poważnym i lueuchrauiym zagrożeniem, i

•    Nie pociąga za sobą osłabienia zasadniczych interesów państwa, państw których zobowiązanie dotyczy, czy też interesu całej społeczności międzynarodowej.

■    Spór anglo - portugalski (1832) Rząd Pomigalii argumentował, powołując się na stan konieczności wywołany potrzebą utrzymania w sprawności oddziałów wojskowych eliminujących zamieszki wewnętrzne, że usprawriedliwiaiym było zajęcie w tym celu własności obywateli brytyjskich, mimo innych ustaleń traktatowych

•    Po podjęciu szeregu prób ratowania osiadłego na skałach w przestrzeni morza pełnego tankowca liberyjsldego „Torrey Canyai* (1967), nastąpiło jego zatopienie przez lotnictwo UK i spalenie transportowanej ropy naftowej. Żadnych prawnych uzasadnień tej akcji nie podano, jedynie uzasadniało działania skalą zagrożenia dla wybrzeży Kornwalii. Żadnych protestów międzynarodowych

Sumując rozważania nt. stanu konin/mmi wypowiedź MTS w sprawie Gabrikovo-Nagymaros (1997):

Stan konieczności jest uznany w zwyczajowym prawie międzynarodowym jako okoliczność wyłączająca bezprawność akm niezgodnego z międzynarodowym zobowiązaniem. Musi być przywołany:

•    Zasadniczy interes państwa, które dokaiuje akm niezgodnego z międzynarodowym zobowiązaniem;

•    Ten interes musi być poddany ..poważnemu i nieuchronnemu zagrożeniu'';

■    Akt państwa jest ‘jedynym sposobem' uchronienia tego interesu;

•    Podjęcie akm nie może ..poważnie zagrozić zasadniczym interesom’ państw, które międzynarodowe zobowiązanie również wiąże;

•    Oraz państwo, które akm dokonuje nie może ..przyczynić się do powstania stanu konieczności".

Te waninki są refleksem międzynarodowego prawa zwyczajowego.

SzkodajuitHeriałua i moralna

■    Szkoda materialna - obejmuje szkody majątkowe lub dotyczące innych interesów państwa lub jego obywateli dających się oszacować w kategoriach finansowych;

•    Szkoda moralna - obejmuje przypadki indywidualnego bólu i cierpienia, utraty bliskiej osoby, tub osobistej zniewagi wynikającej z fakm naniszenie mitu domowego, wkroczenia w przestrzeń życia prywatnego;

Szkoda moralna kompensowanym uszczerbkiem

W wyroku arbitrażowym, w sporze pomiędzy Francją a Wenezuelą (1905), gdy przyszło rozważać problem strat moralnych osób fizycznych, stwierdzono „(...) uczucia nie są mierzalne w boli warach czy też funtach szterlingach". Zmiana nastąpiła za sprawą orzeczenia w sprawie arbitrażowej (1923) dotyczącej snat i szkód poniesionych przez obywateli US w wyniku zatopienia statku „Lusitania" przez niemiecki okręt podwodny w roku 1916. W sprawie tej obowiązek kompensacji strat moralnych został stwierdzony i objęcie obowiązkiem „naprawienia szkody" tych szkód stało się regułą

Przypadki ..indywidualnego bólu i cierpienia' państw Szkoda niematerialna

W sprawie Rambow W ar hor (1990) - „bezprawne działanie przeciwko niematerialnym interesom, takie jak godzenie w honor, dumę lub prestiż państwa, upoważnia państwo ofiarę do uzyskania adekwamych reparacji, nawet jeśU działania te nie wywołały finansowych lub materialnych strat dla państwa występującego z roszczeniem."

I odnosząc to do akm naruszenia wywołanego działaniami służb specjalnych RF stwierdził, że „były one źródłem społecznego oburzenia i zostały przyjęte jako akt publicznej zniewagi w Nowej Zelandii i spowodowały dalsze, nie materiabie w swej namrze szkody... maabiej. politycznej i