91225

stosowanym sposobem kształtowania wyrobów giętych. Natomiast za pomocą przeciągania wytwarza się różnego rodzaju rury, kształtowniki z taśm i pasków blachy. Gięcie za pomocą walców służy do produkcji rur ze szwem, płaszczy zbiorników wytwarzanych z blach o różnej grubości i szerokim zakresie wymiarów. Metoda ta z powodzeniem znalazła zastosowanie do prostowania blach. taśm. prętów i drutów.

Gięcie obejmuje opeiację lub zabiegi typu; wygiuanifl, zaginania, zwjjąm zawjiauift, pioiilowamŁ skręcania, prostowania i

wyginania. Operacje typu wyginanie, zaginanie, zwijanie i profilowanie wykonywane są na prasach. Zwijanie przeprowadza się na zwijarkach między trzema rolkami lub przez owijanie na obracającym się bębnie. Profilowanie realizowane jest metodą walcowania wzdłużnego między dwoma walcami. Skręcanie przeprowadzić można na skręcarce lub wykorzystując do tego rolki skręcające. Prostowanie przeprowadzić można za pomocą pras bądź z wykorzystaniem układu walców. Przy gięciu na prasach otrzymać możemy nie tylko określone elementy, ale długie kształtowniki o złożonych przekrojacli poprzecznych. Do ich produkcji wykorzystywane są specjalne prasy zwane krawędziowymi, umożliwiają one gięcie kształtowników o długości dochodzącej nawet do kilku metrów. Przy realizacji procesu gięcia wyróżnić możemy trzy fazy: gięcie sprężyste, gięcie plastyczne, dodaczanie. W przypadku gięcia jego cechą charakterystyczną jest ztniana krzywizny osi kształtowanego przedmiotu Odkształcenia gięcia można przeprowadzać do pewnej wartości naprężenia, po przekroczeniu której nastąpi uszkodzenie giętego przedmiotu. Po stronie rozciągania powstać mogą pęknięcia a po stronie ściskanej fałd)'. Zjawisko pękania nastąpić może przy pewnej krytycznej wartości promienia gięcia, dla której to zostanie naruszona spójność materiału. Wartość tego granicznego promienia gięcia w sposób istooiy zależy od plastyczności materiału. Metale bardzo plastyczne, przy tych samych grubościach kształtowanych elementów, można zginać na znacznie mniejsze promienie niż materiały twarde. Pamiętać należy o położeniu linii gięcia w stosunku do kieriniku walcowania. Najmniejszy promień można zastosować, gdy linia gięcia jest prostopadła do kierunku walcowaiua. Bardzo duże znaczenie mają również różnego rodzaju wady powierzcluiiowe . do których zaliczyć możemy: nierówności, naderwania i rysy. Ich wpływ jest szczególnie mocny, kiedy znajdują się po stronie działających naprężeń rozciągających przyspieszając pękanie materiału. Z tego powodu elementy wykrawane należy giąć w ten sposób, aby zadzior, przy którym występują poprzeczne pęknięcia, znajdował się zawsze po stronie działających naprężeń ściskających. Fałdowanie w wyrobach giętych powstać może przy naprężeniach ściskających wywołujących utratę stateczności Przeciwdziałać temu można stosując dociskacze lub wprowadzając dodatkowe naprężenia rozciągające.

Podczas proces gięcia należy pamiętać, że w czasie jego realizacji następuje najczęściej zmiana kształtu przekroju poprzecznego elementu giętego. Spowodowane jest to zwiększaniem się wymiarów poprzecznych warstw ściskanych oraz zmniejszaniem się wymiarów warstw rozciąganych. Zmiany te są szczególnie duże przy gięciu elementów cienkościennych. Cienkościenne detale poddane ściskaniu mogą również ulec miejscowemu wyboczeniu, co w konsekwencji prowadzi do fałdowania. Aby zapobiec temu zjawisku w giętym elemencie wywołuje się dodatkowe duże naprężenia rozciągające, których zadaniem jest zmniejszeni wartości naprężeń w strefie ściskanej.

WYZNACZANIE WYMIARÓW PRZEDMIOTÓW GIĘTYCH- Znajomość położenia warstwy neutralnej pozwala na określeiue długości wyjściowej materiału potrzebnej do uzyskania wyrobu o określonych wymiarach. Położenie warstwy zerowego w ydłużenia zależy od rodzaju materiału, jego grubości i parametrów gięcia. Zaliczyć do nich możemy przede wszystkim kąt gięcia, promień gięcia siłę dogniatania oraz siłę tarcia W przypadku, gdy wewnętrzny promień gięcia jest większy od sześciu grubości giętego materiału to przyjmuje się. że warstwa neutralna leży w połowie grubości materiału. Przy promieniu mniejszym od sześciu grubości położenie warstwy neutralnej przesuwa się w kieninku warstw ściskanych i znajduje się w odległości X g od wewnętrznej powierzduu gięcia W przypadku tym zaobserwować można pocienienie materiału w obszarze gięcia. W przypadku dokładnego ustalenia długości, wymiary elementu giętego ustala się doświadczalnie. Podczas gięcia pasów blachy oraz kształtowników o cienkiej ściance, występujące naprężenia ściskające mogą być przyczyną fałdowania ścianek. W tych przypadkach, żeby wyeliminować to zjawisko, należy zrealizować w materiale dodatkowe naprężeiua rozciągające, które zredukują naprężenia ściskające, co w konsekwencji spowoduje przesunięcie warstw)' neutralnej w kierunku krawędzi wewnętrznej lub też poza nią. Ten sposób gięcia nosi nazwę gięcia z rozciąganiem. W przypadku gięcia rur naprężenia rozciągające, występujące po stronie zewnętrznej giętego elementu powodują pocienienie ścianki, a naprężenie ściskające występujące po stronie wewnętrznej, jej zgrubienie oraz owaiizację przekroju, której stopień zależy od promienia gięcia, sposobu gięcia oraz stosimku grubości ścianki do jej średnicy. Przeważnie, aby zmniejszyć do minimum owaiizację przekroju w czasie gięcia rur stosuje się odpowiednie wzorniki umieszczone w jej wnętrzu. W czasie gięcia rur. prętów czy to blach należy pamiętać o dopuszczalnym dla danych warunków promieniu gięcia. Przy zbyt małych promieniach gięcia pojawiają się pęknięcia na zewnętrznej(rozciąganej) powierzchni elementów giętych. Zjawisko to ogranicza nam gięcie na zimno Minimalne PfPmifllK gięci* Z*!?Żą między innymi ód: rodzaju i stanu materiahifwyżarzony. półtwardy, itp.). położenia linii gięcia w stosimku do kierunku walcowaiua, stanu powierzchni! np. nierówności, naderwaiua). Im większy kąt między kiemnkiem walcowaiua a kierunkiem gięcia tym można dopuścić mniejsze promienie gięcia. Jak już wspomniano wcześniej, elementy posiadające zadziory i naderwania należy tak ustawić podczas gięcia aby znajdowały się po stronie ściskanej.

Bazując na analizie procesu gięcia przedstawionej wcześniej należy pamiętać, że w procesie tym występuje odkształcenie powrotne zwane sprężynowaniem. Po zakończonym gięciu i usunięciu obciążenia odkształcenia sprężyste powodują niezamierzoną zmianę kształtu kształtowanego elementu. Zjawisko zmiany kształtu po odciążeniu nazywa się sprężynowaniem lub powrotnym odkształceniem sprężystym. Z tego też względu, w celu otrzymania żądanego kształtu, należy części robocze narzędzi kształtujących odpowiednio skorygować. Sprężynowanie materiału zależy od następujący dl czynników: własności mechanicznych giętego materiału, rodzaju materiału i jego umocnienia, stopnia odkształcenia określonego stosunkiem wewnętrznego promieiua gięcia do grubości materiału -kąta gięcia, kształtu wyrobu, sposobu gięcia, koiicowej siły gięcia, tzw. siły dogniatania._Ze względu na dużą liczbę czynników wpływających w sposób istotny na kąt sprężynowania, teoretyczne ustalenie jego wartości jest mało precyzyjne. Dokładne wartości kąta sprężynowania należy ustalić w sposób doświadczalny. Dla gięcia z rozciąganiem sprężynowanie materiału może praktycznie nie występować.

Należy pamiętać, że decydujący wpływ na kąt sprężynowania materiału ma promień gięcia Im większy promień gięcia tym większe jest sprężynowanie. W przypadku gięcia wyrobów w kształcie litery V, o bardzo małym promieniu gięcia, może wystąpić sprężynowanie materiału o ujemnej wartości. Przejawia się to tym. że po odciążeniu kąt gięcia jest mniejszy od kąta w czasie realizacji procesu gięcia.