80707

na mocy której zastawnik nabywa) własność przedmiotu zastawu ale dopiero wtedy, gdy dłużnik nie spełnił świadczenia.

pignus - zastaw ręczny. Tu przeniesienie na wierzyciela w umowie dotyczyło tylko posiadania rzeczy. Gdy dłużnik spełni świadczenie wierzyciel traci posiadanie rzeczy, która wraca do dłużnika. W razie odmowy zwrotu dłużnikowi przysługuje skarga petytoryjna (wydobywcza). Gdy dłużnik nie spełnił świadczenia wierzyciel mógł sprzedać rzecz. Miał jednak obowiązek uzyskać cenę optymalną i zatrzymać dla siebie tylko taką część uzyskanej kwoty jaka była wysokość wierzytelności. Pozostałą sumę musiał zwrócić dłużnikowi.

hipoteka-zastaw umowny. Pojawił się w stosunkach rolnych u schyłku republiki. Jeśli właściciel nieruchomości wydzierżawiał ją w zamian za czynsz miał prawo, obok umowy dzierżawy, zawrzeć jeszcze umowę, która zabezpieczała czynsz dzierżawny na inwentarzu dzierżawcy. Gdyby ten zwlekał z zapłatą czynszu właściciel na mocy interdyktu Salwiańskiego (str.72) mógł przejąć w posiadanie ten inwentarz. W tym wypadku dłużnik nie tylko jest właścicielem rzeczy stanowiącej przedmiot zastawu wierzytelności, ale jest także jej posiadaczem do momentu gdyby okazało się, że nie spełnił świadczenia (wówczas dopiero traci posiadanie rzeczy). Hipoteka, którą początkowo zabezpieczał jedynie interdykt Salwiański (w stosunkach dzierżawca -właściciel) chroniona była poprzez actio Serviana - powództwo wierzyciela zastawniczego o wydanie przedmiotu zastawu, skuteczne przeciwko każdemu, kto był posiadaczem tego przedmiotu; potem także przez actio hypothecaria , czyli tzw. actio quasi Serviana - powództwo wierzyciela zastawniczego o wydanie przedmiotu zastawu (przy każdym zastawie umownym ustanowionym powszechnie, a więc także w przypadku dzierżawy).

Hipoteka rzymska wykazywała pewne wady. Najważniejszą była tajność, co powodowało że dłużnik mógł ustanowić wiele zastawów na tej samej rzeczy. Drugą była jej generalność - na całym inwentarzu dzierżawcy ustanawiano zastaw jako zabezpieczenie roszczeń czynszowych.

Powstanie zastawu mogło nastąpić na podstawie umowy między stronami (czynności konsensualnej), zarządzenia władzy - pignus praetorium , gdzie pretor przekazywał posiadanie rzeczy uprawnionemu lub z mocy ustawy, np. dla fiskusa, jako zabezpieczenie roszczeń skarbowych. Zastaw ustawowy powstawał także na rzecz pupila na majątku kuratora lub opiekuna (gdy defraudowali majątek) i na rzecz Zony na majątku męża (z tytułu zabezpieczenia roszczeń posagowych).

Ustanie zastawu następowało poprzez zrzeczenie się zastawu przez wierzyciela, zgaśniecie wierzytelności ze względu na akcesoryjny charakter, sprzedaż dokonaną przez pierwszego wierzyciela confusio , czyli zlanie się w jednym ręku prawa do zastawu i prawa własności tej rzeczy i poprzez niewykonywanie zastawu przez długi czas.

Treść prawa zastawu:

-» prawo do posiadania rzeczy,

-» prawo do sprzedaży rzeczy,

-> pignus Gordianum wprowadzone w 239 r. Jeżeli istniał zastaw, który zabezpieczał konkretną wierzytelność i dłużnik spełnił świadczenie z tego tytułu (teoretycznie więc przedmiot był wolny od zastawu) ale