IMG$93 (2)

uczniom, którzy na to zasługują. Oczywiście na opiniach takich można polegać dopiero wtedy, gdy uczniowie wypowiadają swoje oceny kompetentnie, tj. gdy przyswoili należycie wiadomości i umiejętności związane z ocenianymi przez nich wypowiedziami kolegów (koleżanek); znają dokładnie kryteria ocen, według których powinni oceniać; uzasadniają każdą propozycję, dotyczącą stopni szkolnych; wyrażają swoje uwagi i opinie na zasadzie całkowitej dobrowolności, wypowiadają się bezstronnie, uwzględniając pozytywne i negatywne wypowiedzi ocenianych kolegów.

Współudział uczniów w ocenianiu przebiegu lekcji pod względem metodycznym ma miejsce raczej rzadko i głównie wtedy, gdy lekcja przebiegała w sposób ciekawy i interesujący. Współudział taki jest równoznaczny- z wypowiadaniem się uczniów na temat sposobu, w jaki lekcja dana została zorganizowana oraz ewentualnego jej usprawnienia i urozmaicenia w przyszłości. Wypowiedzi uczniów nie powinny trwać dłużej niż 2-5 minut. Nie podważają one bynajmiej autorytetu nauczyoiela. Przeciwnie, składane w atmosferze serdeczności i życzliwośoi, przy pełnej jego aprobacie, podnoszą ów autorytet. Uczniowie z reguły wysoko cenią sobie nauczyciela, który ma odwagę czegoś nie wiedzieć i przyznaje się przed klasą do własnych potknięć.

Wszystkie przedstawione formy współudziału uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym — co warto raz jeszcze podkreślić — w równej niemal mierze są pożyteczne w przypadku uczniów sprawiających trudności wychowawcze, jak i uczniów społecznie przystosowanych. Dla pierwszych stanowią ważny czynnik podnoszący przede wszystkim ich ogólny poziom pozytywnej motywacji uczenia się głównie wtedy, gdy występują oni w roli czynnych organizatorów lekcji, ale również i wówczas, gdy biernie w nich uczestniczą. Na przewartościowanie ich stosunku do nauki szkolnej pod wpływem udziału w tego typu lekcjach wpływa bezsprzecznie atrakcyjny ich charakter, pobudzający ciekawość i wyzwalający w nich poczucie wartości i sensu tego, w czym aktualnie uczestniczą. Dzieje się tak jednak tylko w warunkach pełnego zaangażowania nauczyciela w aktywizację społeczną i intelektualną wszystkich uczniów, dyskretnego kierowania nimi, rzeczywistego respektowania ich uwag | propozycji, dostatecznego pogłębiania omawianych na lekcji zagadnień, szczerego pobudzania uczniów do twórczej i racjonalnej pracy, a także w warunkach wykorzystania wszelkiej możliwie potencjalnej gotowości, zwłaszcza uczniów społecznie nieprzystosowanych, do czynnego uczestnictwa w organizowaniu lekcji, nie pomijając w tym ich możliwości w zakresie działalności praktycznej.

5. INDYWIDUALIZACJA PRACY Z UCZNIAMI

Lekcje — oprócz stwarzania możliwości aktywizowania społecznego i poznawczego ogółu klasy — mogą być także terenem indywidualnej pracy nauczyciela z poszczególnymi uczniami, *w tym również z uczniami trudnymi. Nie ulega wątpliwości, że to właśnie ci uczniowie bardziej od innych potrzebują zindywidualizowanego podejścia ze strony nauczyciela. Tymczasem, jak wykazuje codzienna praktyka szkolna, uczniom nieprzystosowanym społecznie stawia się często takie same wymagania, co pozostałym uczniom klasy. Wymaganiami takimi obarcza się ioh zarówno w ramach realizowania programu nauczania, jak i egzekwowania posiadanych umiejętności i wiadomości, a więc bez względu na poziom dojrzałości umysłowej i społecznej uczniów trudnych.

Najczęściej jednak żąda się od nich, aby nie przeszkadzali innym podczas lekcji, tj. siedzieli grzecznie w ławkach (lub przy stolikach) bez względu na korzyści, jakie mogą wynieść z zajęć. Ich obecność w klasie zauważa nauczyciel na ogół w chwili bardziej. lub mniej nagannego zachowania. Ale także i wówczas nie powierza im żadnych konkretnych zadań do wykonania — poza kategorycznym żądaniem, aby nie przeszkadzali na lekcji. Na domiar złego w sytuacji takiej nauczyciel nierzadko „sięga” do najbardziej bolesnej dla ucznia trudnego sankcji, jaką jest wpisanie uwagi do dzienniczka lub postawienie oceny niedostatecznej. Tak? rygorystyczne postępowanie nauczyciela jest raczej swoistym aktem własnej obrony przed uczniem brudnym, a niekiedy podświadomym odwetem za kłopoty wychowawcze, ja-

139