347

Dopiero wtedy, gdy oczekiwania społeczne są zinstytucjonalizowane, oddziałują one zwrotnie na ludzkie działania jako ich ograniczające ramy, ale także niezbędne społeczne zasoby, z których ludzie czerpią idee na temat: w łaściw ych celów, do których warto zmierzać (w artości) właściwych sposobów ich osiągania (normy)

1) Determinacja strukturalna a niorfogeneza (wyłanianie się struktur) — dwie perspektywy:

PERSPEKTYWA DURKHEIMOWSKA - badania, w których struktury społeczne traktowane były jako dane (zmienne niezależne, wyjaśniające), a tym, co problematyczne, były ludzkie działania (zmienne zależne, wyjaśniane)

PERSPEKTYWA WEBEROWSKA - nie pytamy, jak ludzie są kształtowani przez struktury, lecz raczej - jak ludzkie działania struktury wytwarzają

Perspektywa durkheimow ska (przykłady):

Na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie popełniają przestępstwa, odpowiadano: bo pochodzą ze środowisk nędzy i bezrobocia (odwoływano się do struktury interesów) Na pytanie, dlaczego w wielkich miastach ludzie częściej pozwalają sobie na różne dewiacje (odstępstwa od zwyczajów i obyczajów), odpow iadano: bo są anonimowi, bardziej izolowani od innych, mniej poddani obserwacji i naciskom sąsiadów (odwoływano się do struktury interakcyjnej, odróżniającej miasto od wsi)

Na pytania, skąd ciągle w Polsce bierze się antysemityzm, odpowiadano: ze złych tradycji dwudziestolecia międzywojennego (odwoływano się do inercyjnej struktury idealnej, stereotypów etnicznych)

Na pytanie, czemu w Polsce ludzie pracują mniej zdyscyplinowanie i wydajnie niż gdzie indziej, wskazywano brak rozwiniętego etosu pracy (odwoływano się do struktury normatyw nej i jej patologii)

Perspektywa weberów ska (przykłady):

nierówność społeczna i bieda nie powstały same, lecz jakoś się wytworzyły w w ielopokoleniowym procesie bogacenia jednych i ubożenia drugich wielkie metropolie miejskie z ich anonimowością i izolacją społeczną nic są zrządzeniem losu, lecz zostały zaprojektowane, zbudowane i zasiedlone przez ludzi