PwTiR097

192 Rozdział 7

Trzeba podkreślić, że na mocy ustaleń omawianej ustawy wszelkie przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi stanowią własność Skarbu Państwa. Na znalazcy przedmiotu o cechach zabytku archeologicznego, którym niekiedy może być turysta, ciąży obowiązek zabezpieczenia tego przedmiotu, oznakowania miejsca jego znalezienia oraz niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Tylko w razie spełnienia wymienionych ustawowych obowiązków takiej osobie przysługuje prawo do nagrody od Skarbu Państwa. Jeśli znaleziony zabytek archeologiczny posiada znaczną wartość historyczną, artystyczną lub naukową i zarazem znaczną wartość materialną, to zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury z 2004 r. znalazca może wówczas otrzymać nagrodę pieniężną do 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Mogą tym być zainteresowani turyści będący archeologami-amatorami.

Dla turystyki przyjazdowej i wyjazdowej szczególne znaczenie mają przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami dotyczące wywozu zabytków za granicę. Generalnie taki wywóz nie jest już ustawowo zakazany. Obowiązująca ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. jest dowodem liberalizacji w tym zakresie, co wynika z dostosowania prawa polskiego do standardów UE. Zgodnie z tą ustawą warunkiem wywozu zabytku na stałe za granicę jest to, aby wywiezienie nie spowodowało uszczerbku dla dziedzictwa kulturowego. Wywóz czasowy zaś jest uwarunkowany stanem zachowania zabytku oraz daniem rękojmi, że nie ulegnie on zniszczeniu lub uszkodzeniu i zostanie przywieziony do Polski przed upływem ważności pozwolenia.

Pozwolenie na stały wywóz zabytku za granicę wydaje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, działający przez Generalnego Konserwatora Zabytków. Odpowiedni wniosek w tej sprawie jest składany za pośrednictwem wojewódzkiego konserwatora zabytków. Ten ostatni organ jest właściwy w sprawach o wydanie czasowego pozwolenia na wywóz zabytku za granicę, jak też wydaje zaświadczenia stwierdzające, że określone przedmioty nie wymagają pozwolenia na wywóz za granicę. Zgodnie z ustaleniami omawianej ustawy takiego pozwolenia nie wymagają m.in. zabytki niewpisanc do rejestru zabytków mające nie więcej niż 55 lat. materiały biblioteczne powstałe po 31 grudnia 1948 r., jak również dzieła tw'órców żyjących. Obecnie jest zasadą obowiązek uzyskania stosowanego zaświadczenia w stosunku do wszystkich zabytkowych przedmiotów wywożonych za granicę bez pozwolenia na wywóz. Tylko materiały biblioteczne powstałe bez wątpliwości po wskazanej wyżej dacie nie wymagają do wywozu za granicę takiego zaświadczenia. Jednak w razie istnienia wątpliwości w tym zakresie odpowiednie zaświadczenie wydaje w tej sytuacji Dyrektor Biblioteki Narodowej. Przepisy wykonawcze w omawianych sprawach są zawarte w rozporządzeniu Ministra Kultury z 2004 r.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. ustala zasady finansowania opieki nad zabytkami. Przepisy tej ustawy zmienione w 2006 r. określają warunki przyznawania przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz przez wojewódzkiego konserwatora zabytków dotacji celowych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restaura-torskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. O tego rodzaju dotację z budżetu państwa może ubiegać się osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, będąca właścicielem lub posiadaczem takiego zabytku bądź posiadająca go w trwałym zarządzie. Może to dotyczyć wpisanego do rejestru zabytków obiektu hotelarskiego lub innego obiektu, w którym są świadczone usługi hotelarskie.

Dla ochrony zabytków i opieki nad nimi ma znaczenie funkcja społecznych opiekunów zabytków, podejmujących działania związane z zachowaniem wartości zabytków i utrzymaniem ich w jak najlepszym stanie oraz upowszechniających wiedzę o zabytkach. Społeczny opiekun zabytków jest uprawniony do pouczania osób naruszających przepisy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Taki opiekun jest ustanawiany na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków przez starostę, który prowadzi listę społecznych opiekunów zabytków i wydaje im legitymacje. W zakresie swoich zadań społeczni opiekunowie zabytków współdziałają z wymienionymi organami administracji publicznej. Przy tym wskazane zadania mogą wykonywać nie tylko osoby fizyczne, ale również osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Osobom zasłużonym w sprawowaniu ochrony zabytków i opieki nad nimi jest przyznawana odznaka „Za opiekę nad zabytkami” w trybie określonym przez rozporządzenie Ministra Kultury z 2004 r.

7.8. Zasady udostępniania muzealiów

Turystyka poznawcza często oznacza zwiedzanie różnych muzeów w poszczególnych miejscowościach. Zwykle są to duże miasta, ale muzea są nieraz również w małych miastach, a nawet na wsi. Wielu turystów jako jeden z celów pobytu w jakimś mieście stawia zobaczenie jego najważniejszych zbiorów muzealnych. Toteż regulacje prawne działalności muzeów to dla turystyki sprawy o zasadniczym znaczeniu. Do dni i godzin otwarcia muzeów muszą być dostosowywane programy wycieczek.

Zasady organizacji muzeów oraz udostępniania ich zbiorów zwiedzającym określa ustawa o muzeach z 1996 r., zmieniona w 2007 r. W rozumieniu tej ustawy muzeum to jednostka organizacyjna nienastawiona na osiąganie zysku, której celem jest gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podsta-