Skan49

28    //. Praca dyplomowa. Uwagi ogólne

pracy magisterskiej²⁷, Trzeba podkreślić, że zawsze musi być czas na dyskusję na temat doskonalenia warsztatu pisarskiego. Szczególną uwagę należy zwracać na konstrukcję pracy, która może ulegać pewnym przeobrażeniom.

6. Konstrukcja pracy

Każde większe opracowanie pisemne, poczynając od najprostszego referatu seminaryjnego, przygotowywane jest według jakiegoś planu, który tworzy określoną strukturę dzieła. Tworzenie takiej struktury ułatwiają pewne uniwersalne reguły konstrukcyjne. W odniesieniu do prac dyplomowych przyjmuje się, że podstawą całej struktury jest wyróżnienie kilku rozdziałów. Za dość oczywiste uznaje się też istnienie Wstępu czy uwag podobnie nazwanych. Względnie często, choć nie zawsze, pojawia się Zakończenie, czasami pod nazwą podsumowania, uwag końcowych, konkluzji itp.

Za nieodzowny element konstrukcyjny uważa się też wyraźne przedstawienie jej budowy, tuż po stronie tytułowej, w formie Planu pracy lub Spisu treści. Równie niezbędne jest umieszczenie na końcu wykazu literatury wykorzystanej przy pisaniu rozprawy. Bardzo często potrzebny jest osobny skorowidz cytowanych w pracy aktów prawnych. Mogą też pojawiać się inne wykazy, np. dokumentów, używanych skrótów, ilustracji. Mogą wreszcie był dołączone do pracy inne materiały, najczęściej pod nazwą Aneksu.

Niezbędnym elementem konstrukcyjnym są przypisy, które niekiedy drukuje się wszystkie razem, tuż po Zakończeniu. Częściej jednak umieszcza się je pod kreską na dole odpowiedniej strony. Ten sposób postępowania ma wiele zalet, wyraźnie podkreśla bowiem bliski związek prowadzonych rozważań z treścią uwag i informacji umieszczonych z pewnych względów, o których jeszcze będzie mowa, poza głównym tokiem wywodu.

Pracę dyplomową, poza rozdziałami, tworzą podrozdziały (podtytuły) i punkty. Niekiedy te ostatnie, choć wyróżniane w tekście, nie są

²¹ Tak sądzi W. Okoń: Elementy..., s. 244.

opatrywane tytułem i dlatego nie zapowiada się ich w planie pracy. Rozdziały zazwyczaj oznacza się cyframi rzymskimi, podrozdziały arabskimi. Jeśli trzeba, konstrukcję pracy uszczegóławia się jeszcze bardziej, wykorzystując do tego najczęściej kolejne litery alfabetu. Na upowszechnienie w pracach dyplomowych nie zasługuje spotykane dość często oznaczanie każdej części pracy kilkoma cyframi, wskazującymi za każdym razem numer rozdziału, podrozdziału itd. (np. 2.3.1 czy I.5.2.4.)²⁸. Wydaje się, że ten sposób postępowania sprawia, że konstrukcja tekstu, wbrew intencjom autora, jest mało przejrzysta.

Wątpliwości może budzić również nazywanie Wstępu rozdziałem I, a Zakończenia rozdziałem ostatnim. Uwagi wstępne służyć mają przede wszystkim wskazaniu celów pracy i omówieniu jej problematyki. Tutaj też dość często oczekuje się omówienia literatury i metod badawczych. Widać z tego, że wstęp pełni zupełnie inną rolę niż zwykłe rozdziały, które są rozwinięciem tematu czy, jak piszą niektórzy, osnową pracy. Na dodatek dość często Wstęp zawiera również elementy typowe dla przedmowy (np. wyraża podziękowania określonym osobom czy instytucjom). Poza tym Wstęp objętościowo jest dużo krótszy niż właściwe rozdziały. Są to wystarczające powody, aby uwag wstępnych nie opatrywać znakiem rzymskiej jedynki lub innym, przyjętym dla pierwszego rozdziału²⁹.

Nieco inaczej wygląda sprawa Zakończania, które pozostaje w bezpośrednim związku — nazwijmy go — treściowym z wcześniejszymi rozdziałami. Zwykle pełni funkcję podsumowania lub syntezy całości rozważań. Z drugiej jednak strony Zakończenie powinno nawiązywać do tezy lub problemów zasygnalizowanych we Wstępie. Również objętościowo obie części są podobne do siebie. Warto jednak zauważyć, że czasami ustalenia zawarte w ostatnim rozdziale zbieżne są z funkcją właściwą uwagom końcowym i w takiej sytuacji tych ostatnich może w ogóle nie być.

“ Taki sam pogląd, ale w sposób bardziej zdecydowany, wyraża J. Rudniański: Uczelnia i ty..., s. 144.

²⁹ Nazywanie uwag wstępnych rozdziałem I prowadzi często do nazywania pozostałych rozdziałów merytorycznymi, co nic wydaje się być najszczęśliwszym rozwiązaniem.