12835 Skan46

22 U. Praca dyplomowa. Uwagi ogólne

wypowiadanie się w formie pisemnej wielu absolwentów wydziału prawa¹.

Ta sprawa ma jednak znaczenie ogólniejsze, o czym mogą świadczyć następujące słowa K. Woźniaka, piszącego o studiach humanistycznych: „Chociaż reguły są proste i jasne, to poprawne napisanie pracy magisterskiej staje się wyzwaniem, któremu z różnych przyczyn sprostać coraz trudniej. Wiele by o tym pisać! [...] Ponad wszelką wątpliwość maleje we współczesnym świecie rola przekazu pisemnego [...]. Zmniejsza się też liczba prac pisanych w toku studiów {...J. Kłopot sprawić może napisanie krótkiej recenzji, a zamiast streszczenia przytacza się cytat Nierzadko walory znakomitych i z dużym wysiłkiem zgromadzonych materiałów zostają zaprzepaszczone przez nieporadność stylistyczno-językową i warsztatową”².

Wracając do ogólnych uwag o kryteriach oceny prac dyplomowych, zauważmy, że są one precyzowane nie tylko w literaturze, ale także w drukach recenzeneyjnych, jakie zwykle w szkole doręcza się powołanym recenzentom prac dyplomowych. Znajdziemy w nich takie oto pytania: czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w tytule, czy i w jakim zakresie praca stanowi nowe ujęcie problemu. Formularz należy wypełnić także pod takimi hasłami, jak: ocena układu pracy i struktury podziału treści, charakterystyka doboru i wykorzystania źródeł, sposób wykorzystania pracy, ocena formalnej strony pracy. Najwięcej jednak miejsca pozostawiono dla „merytorycznej” oceny pracy, której rozumienie — nie tylko w formularzu, o którym mówimy — może sprawić pewien kłopot.

Wydaje się, że oba określenia — oceny merytorycznej i formalnej — nie najlepiej porządkują kryteria oceny pracy dyplomowej, ponieważ w słownikach języka polskiego tylko przymiotnik „merytoryczny” znaczy ,istotny, zasadniczy”³. Czy z tego nie będzie dla kogoś wynikało, że sprawy poprawności językowej i redakcyjnej są mniej istotne?

Wydaje się, że pierwszym warunkiem uporządkowania dyskusji

0    kryteriach ocen prac promocyjnych jest zupełne zrezygnowanie z kryterium merytoryczności, ponieważ może ono dla każdego znaczyć co innego, a także dlatego, że posługujący się nim za każdym razem będzie odwoływać się w niewielkim stopniu do słownikowego rozumienia tego przymiotnika. Poza tym sprzyja ono niepotrzebnie pewnej dychotomii, która zdecydowanie umniejsza rangę innych walorów, jakie zwłaszcza dla oceny prac dyplomowych mają znaczenie pierwszorzędne. Zawsze będziemy skłonni dawać pierwszeństwo ocenie merytorycznej, nawet nie wiedząc dokładnie, co ona znaczy.

Nie jest rozwiązaniem problemu proste z pozoru twierdzenie, iż ocena merytoryczna dotyczyć ma treści opracowania, a formalna —jego formy. Tych elementów nie można rozgraniczyć, ponieważ sama forma opracowania (jego konstrukcja czy struktura) bardziej należy do oceny treści dzieła niż jego walorów formalnych⁴. To samo dotyczy języka i niektórych zasad pisarstwa naukowego, bo to od nich zależy, z jaką treścią będziemy mieli do czynienia. Dlatego też tzw. ocenę formalną pracy dyplomowej możemy co najwyżej wiązać z elementami formy zewnętrznej, niemającymi znaczenia dla treści opracowania. Na pewno należy do nich techniczna i estetyczna forma maszynopisu (wydruku komputerowego), poszanowanie reguł pisarstwa naukowego ujawniane poza głównym tokiem wywodu, na przykład w przypisach, aneksach, skorowidzach.

W podsumowaniu możemy stwierdzić, że ocena pracy dyplomowej wykracza daleko poza ramy tego, co można by nazwać oceną merytoryczną i formalną, a dobrze to widać w rozważaniach W. Pytkowskiego, który przez wartość merytoryczną rozumie jedynie poprawność materiałów

1    metody, wymieniając wśród innych ważnych kryteriów oceny poprawność rozumowania autora i poziom jego wiedzy, poprawność naukową i terminologiczną, przejrzystość struktury, ciągłość linii przewodniej, prostotę wyrażania myśli oraz sposób wysławiania się^iy-

1

   Zob. sprawozdanie z posiedzenia INP PAN w dniu 18 VI1998 r. [w:] „Państwo i Prawo” 1998, nr 8, s. 104.

2

   K. Woźniak: O pisaniu..., s. 10, II. Zob. też uwagi M. Zajączkowskiego: Podstawowe. wskazówki..., s. 89, pisane dla studentów ekonomii.

3

   Zob. np. W. Cienkowski: Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych. Warszawa 1993, s. 103. W Małym słowniku języka polskiego napisano nawet, że .merytoryczny” znaczy tyle co: „dotyczący istotnej treści danej sprawy, przedmiotu (w odróżnieniu od strony formalnej)", Warszawa 1993, s. 430.

4

Bardzo trafnie pisał M. Święcicki, iż: „konstrukcja każdej pracy naukowej — to sprawa nie tylko formy, ale także sprawa merytoryczna, sprawa treści”, [w:] Jak studiować..., s. 168.

W. Pytkowski: Organizacja.., s. 356.