34814 Skan44

18    11, Praca dyplomowa. Uwagi ogólne

Pamiętać trzeba, że prace licencjackie wieńczą krótszy okres nauki, a na ich napisanie studenci mają odpowiednio mniej czasu. Ich wiedza może być mniej kompletna i niedostatecznie pogłębiona. Dlatego też opracowywane tutaj tematy muszą być odpowiednio łatwiejsze, co oznacza najczęściej korzystanie z uboższej literatury i skromniejszej bazy źródłowej. Mniej ambitne mogą być też cele tych prac i nikt nie będzie dopatrywał się w nich pierwiastka naukowości czy nawet oryginalności.

Jeśli przyjąć, że wszystkie prace dyplomowe muszą odznaczać się określonymi walorami — treści, redakcji i języka — to różnice,

0    których mówimy, odnoszą się wyłącznie do tego pierwszego elementu: treści. Inaczej mówiąc, wiążą się z oceną celów i zadań badawczych, a nie umiejętności metodycznych, redakcyjnych i językowych, bo te powinny być podobne, jeśli tylko od obu rodzajów prac oczekiwać będziemy cech pracy twórczej, choćby w najmniejszym stopniu.

Prace magisterskie (dyplomowe) — według M. Zajączkowskiego — powinny odznaczać się „przynajmniej niższym poziomem twórczości, a więc być co najmniej kompilacją. Aby tak się stało, dane z cudzych prac [...] muszą być odpowiednio przetworzone i zaadaptowane przez studenta do konkretnych potrzeb, gdyż zwykłe przepisanie fragmentów kilku prac

1    mechaniczne połączenie ich w jedną całość, bez żadnego wkładu pracy twórczej, jest plagiatem”¹.

2. O naukowym charakterze prac dyplomowych

Wszystkie prace dyplomowe, nazywane też pracami promocyjnymi, muszą być przygotowywane ze znajomością naukowych metod pracy, czyli w zgodzie z określonymi zasadami prowadzenia badań i opracowywania ich wyników. Tę prawdę wyraża się w różny sposób. Na przykład W. Pytkowski uważa, ze magisterium jest pierwszym krokiem na drodze naukowej i dlatego ma być sprawdzianem:

a)    nabycia pewnych umiejętności technicznych,

b)    umiejętności korzystania z piśmiennictwa,

c)    umiejętności opracowywania i przedstawiania osiągnięć².

Treściwiej wyraża to K. Woźniak, pisząc, iż praca magisterska „ma być materialnym dowodem opanowania wszystkich umiejętności potrzebnych do pisania prac naukowych z zakresu studiowanej dyscypliny”³.

Nieco niejasności pociąga za sobą opinia, iż prace dyplomowe, czy choćby same prace magisterskie, mają mieć „charakter naukowy”. Czy to ma oznaczać, że są one pracami naukowymi? Oczywiście to nie jest jedno i to samo. Praca naukowa nie jest równoznaczna z naukowymi metodami pracy, które powinny być stosowane w każdej dziedzinie ludzkiej działalności, w której konieczne jest połączenie rozumu z doświadczeniem, to znaczy w każdej dziedzinie „z wyjątkiem sztuki, retigii i miłości”⁴.

Praca naukowa to jednak nie tylko stosowanie naukowych metod pracy, ale także poszukiwanie lub zdobywanie prawd naukowych, które mogą przyjmować różną formę poznawania prawd nowych, tworzenia teorii naukowych przez łączenie pewnych faktów czy nawet krytyki dotychczasowych osiągnięć naukowych⁵. Istotę pracy naukowej widzi się czasami w „doskonaleniu poznania rzeczywistości lub projektowaniu istotnych zmian w szerokim przedziale rzeczywistości zastanej za pomocą metod uznanych powszechnie za metody naukowe”⁶.

W tym świetle powinno być oczywiste, że chociaż metody stosuje się te same, to jednak pisanie prac licencjackich, a nawet magisterskich, nie jest działalnością naukową. Ich naukowy charakter sprowadza się przede wszystkim do owych metod, chociaż —jak wszędzie, tak i tutaj — mogą być wyjątki i każdy z promotorów potrafi wskazać przypadki prac znacznie bardziej ambitnych, których naukowy charakter wyrażał się nie tylko w metodach, ale i rezultatach.

1

M. Zajączkowski: Podstawowe wskazówki dla piszących prace magisterskie i dyplomowe. Uniwersytet Szczeciński 1986, s. 11.

2

   W. Pytkowski: Organizacja badań i ocena prac naukowych. Warszawa 1985, s. 267, 269.

3

   K. Woźniak: O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych. Przewodnik praktyczny. Warszawa-Łódź 1998, s. 9.

4

   Te słowa z literatury obcej cytował J. Rudniański: Nauka: twórczość i organizacja. Warszawa 1976, s. 13.

5

   J. Pieter: Z zagadnień.... s. 7.

6

* J. Rudniański: Nauka..., s. 13. Projektowanie zmian nieistotnych, drobnych, nie stanowi dla tego autora działalności naukowej.