80748

Pojęcie i rodzaje powództw-actiones

Actio- zdaniem Celsusa, to nic innego, jak prawo dochodzenia w sądzie tego, co się komu należy.

Każda actio miała swoje własne cechy i swoją nazwę. Jej istnienie przesądzało o istnieniu uprawnienia, a zarazem o możliwości jego ochrony w postępowaniu sądowym.

Klasycy pieczołowicie pracowali nad odpowiednią formą poszczególnych actiones, a także gromadzili je i systematyzowali według określonych kryteriów. Powstały w ten sposób kategorie:

actiones in rem i actiones in personam - pierwsze służyły do oclirony władztwa piywatnego nad rzeczami i były skuteczne wobec każdego, kto to wladztw^ro naruszył. Drugie służyły do oclirony uprawnień wierzycieli w stosunku do konkretnych z góry oznaczonych osób - dłużników'.

actiones reipersekutoriae. poenales i mixtac - pierwsze - odszkodowawcze - służyły do odzyskania rzeczy lub naprawienia przez dłużnika wyrządzonej szkody. Drugie - kamę -służyły do wymierzania kary pieniężnej sprawcy przestępstwa prywatnego. Trzecie -mieszane - służyły obu tym celom jednocześnie.

Dla przypadków^, gdy z tego samego stosunku prawnego wynikały różne powództwa, utrwaliły się w prawie rzymskim następujące zasady:

powództwa o charakterze karnym kumulowały się

powództwa o cliarakterze odszkodowawczym wykluczały się wzajemnie (wniesienie jednego wykluczało wiiiesienie drugiego) powództwa o charakterze karnym kumulowały się z odszkodawczymi actiones civilcs i honorariae - pierwsze były to powództwa oparte na dawnym ius civile. Drugie były powództwa tworzone przez magistratury, głównie pretorów, actiones stricti iuris i bonae fidei - pierwsze cliarakteryzowaly się tym, że w formułce występowało ścisłe powiązanie między intentio i condemnatio. Drugie umożliwiały sędziemu uwzględnianie moralnej oceny postępow'ania stron w icli wzajemnych stosunkach.

actiones arbitranae (powództwa arbitralne) - zawierały w formułce dodatkowe upoważnienie dla sędziego - klauzulę arbitralną.

actiones populares (powództwa dostępne dla każdego) - służyły do oclirony interesów całej zbiorowości. Były to skargi kanie (actiones paenale), przy czym zasądzona kara piywatna przypadała na rzecz skarżącego.