93830

Parodia

-    najbardziej wyrazista odmiana stylizacji

-    wypowiedź naśladująca cudzy styl, w celu ośmieszenia go

-    polega na użyciu charakterystycznego sposobu wypowiedzi w kontrastującym kontekście, w celu jego wyjaskrawienia

-    najczęściej stanowi formę satyrycznego rozrachunku z ustalonymi konwencjami literackimi i związanymi z nimi ideami

-    może tworzyć nowe formy literackie, poprzez gry z formami już zużytymi

-    w XX w. uznawana za jedną z podstawowych form ekspresji

-    ważna rola w prozie narracyjnej (T. Mann, J. Joyce, W. Gombrowicz), w poezji (dadaizm, surrealizm), w dramacie (dramat groteskowy, teatr absurdu)

-    obiekt wyśmiewany musi być powszechnie znany, by parodia została właściwie zrozumiana; musi być jednocześnie podobny do oryginału i różny od niego w sposobie realizowania jednego postulatu

-    zwraca się przeciw szablonom tradycji literackich, manierom, normom językowym (mowa potoczna, język prasy, itd.)

-    pojawiła się już w literaturze starożytnej (pierwsi parodyści - Hipponaks z Efezu, VI w. p.n.e. i Hegemon z Tazos, V w. p.n.e.)

-    w literaturze polskiej jako parodysta zasłynął Ignacy Krasicki

Satyra:

-    utwór literacki ośmieszający lub piętnujący ukazywane w nim zjawiska

-    wyraża krytyczny stosunek autora do niestosowności, szkodliwości czy absurdalności opisywanych sytuacji, osób, itd.

-    przede wszystkim - ośmieszająca negacja; brak jakichkolwiek rozwiązań, wzorców czy ideałów - przedstawienie rzeczywistości w „krzywym zwierciadle”

-    wykorzystanie elementów karykatury i groteski

-    utracenie uzyskanego w starożytnym Rzymie charakteru oddzielnego gatunku literackiego; charakter satyryczny mogą mieć utwory reprezentujące różne rodzaje i gatunki

-    rodzaje: społeczno-obyczajowa, polityczna, osobista, literacka; inna kategoria podziału -satyra konkretna (dotycząca określonych realiów społecznych i liistorycznych) i abstrakcyjna (krytyka uniwersalnych cech ludzkiej natury; nacechowanie moralistyczne i filozoficzne)

Ironia jest czynnikiem łączącym parodię i satyrę, jednak ważna jest dla nich pod innym kontem. Satyra jest przede wszystkim nastawiona na negatywne wartościowanie ludzkich przywar i zachowań, czyli jej obiekt jest pozatekstowy - raczej natury moralnej i społecznej, niż literackiej. Satyra, poza całym swoim negatywnym ładunkiem, powinna wyrażać chęć autora do naprawy wad czy sytuacji, które powodują u niego gniew (wyrażony poprzez satyrę) - Hutcheon nazywa ją „ośmieszającą kpiną o ambicjach reformatorskich”.

W parodii możemy rozróżnić dwa typy - pejoratywny, podobny w swoim zamiarze do satyry, i nacechowany pozytywnie. Parodia może służyć do wyrażenia szacunku wobec formy parodiowanej, zgłębienia jej i nakłonienia do reinterpretacji. Oba te rodzaje parodii ukazują różnicę między tekstami. Można więc powiedzieć, że parodia jest nie nacechowana, neutralna.

Innymi słowy, pogardliwy etos satyry niesie za sobą agresję, wycelowaną w jakiś obiekt, podczas gdy w parodii kwestia ta nie jest jasna, ze względu na możliwy wariant parodii neutralnej, czy nawet uniżonej.

Bibliografia: