93979

Słuch fonemowy i fonetyczny

W całokształcie rozwoju dziecka znaczną rolę odgrywa mowa której prawidłowy rozwój może być zakłócony pizez wiele czynników. Do jednego z nich należy słuch mowy. Słuch fonematyczny i fonetyczny w znacznych stopniu warunkuje osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy oraz opanowanie umiejętności czytania i pisania.

Trzy rodzaje słuchu:

I.    Fizyczny- zdolność słyszenia pizez człowieka fal dźwiękowych o częstotliwości 16-50000 Hz

II.    Muzyczny- zdolność różnicowania i powtarzania podstawowych cech dźwięku: wysokości, barwy, siły dźwięku (głośności)

III.    Mowy- składa się ze słuchu fbnemowego słuchu fonetycznego.

3 uch fizjologiczny warunkuje wykształcenie się słuchu fonem a tycznego, któiy oznacza umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazów, czyli fonemów np. ,,p*' do „b”.

Słuch fonemowy jest to zdobiość do kwalifikowania wyróżnionych z potoku mowy głosek jako przynależnych do określonych, fonologicznie zdeterminowanych klas głosek. Nie jest to zdolność wrodzona, lecz wykształcająca się w dzieciństwie, pod wpływem bodźców słuchowych.

Określenie słuch fonematyczny wywodzi się od terminu fonem, któiy rozumiemy jako zespół cech głoski występujących jednocześnie i służących do odróżnienia i określenia wyrazów.

Dzieci z zaburzonych słuchem fonemowym mogą mieć trudności w rozróżnianiu słów różniących się jedną głoską np. t-d.

Naturalny trening słuchu fonemowego zaczyna się bardzo w-cześnie - niemowlę reaguje na glos matki W drugim półroczu życia dziecko zaczyna różnicować dźwięki i je naśladować.

Wg B. Racławskiego słuch fonemowy zaczyna się kształtować w trzecim kwartale życia dziecka, a w^r wieku 2 lat jego stan pozwala na fonologiczne popr awne kwalifikowanie prawie wszystkich głosek staraiuiic artykułowanych.

Słuch fonemowy pozwala wyodrębnić z potoku mowy wyrazy, w wyrazach - sylaby, w sylabach -głoski, uchwycić kolejność głosek w wyrazie, a także odróżnić poszczególne głoski (zwłaszcza głoski dźwięczne, od ich bezdźwięcznych odpowiedników).

Do najczęstszych w ad wymowy spowodowanych zaburzeniami słuchu fonematycznego należą przede wszystkim paralelic. czyli zastępowalne głosek.

Od stanu słuchu fonematycznego. zależy powodzenie w usuwaniu takich wad wymowy jak: -szepleiueme (między zębowe, boczne)

-reranie- polegające na zastępowaniu „r" pizedniojęzykowego uwuralnym -palatalizowanie- zmiękczanie wyrazów. nosow^ranie

Zabiuzenia słuchu fonematycznego powodują tnidności w rozumieniu złożonych instrukcji i poleceń słownych, w zapamiętywaniu i powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań. a ucząc się czytam a dzieci literują wyrazy.

Słuch fonetyczny

Zdolność odróżniania cecli głosek, tj. spostizegania różnic między głoskami należącymi do tej samej klasy, stanowiącymi ten sam fonem. np. odróżnianie „r" przedniojęzykowe i „r' języczkowe (uwularne).

Zdolność odróżniania zjawisk prozodycznych mowy (miejsca akcentu, intonacji zdaniowej, tempa mowy).

Fonem jest to zbiór głosek, których wzajemna wymienialność nie zmienia znaczenia wyrazu.

Słuch fonetyczny związany jest z dźwiękiem muzycznym. Na ogół dobize wykształcony jest już u dzieci 5-letnich . dzięki memu stajemy się wrażliwi na piękno mowy. potrafimy prawidłowo akcentować, mówić w różnym tempie, nasza mowa staje się bardziej ekspresyjna.

Od stanu słuchu fonetycznego zależy też powodzeme w usuwaniu takich wad wymowy jak seplenienie, rotacyzm, nosowanie i inne.