97407

utopijnego poprzedników ( marksizm). We wczesnych pracach Marks dowodził, że własność prywatna nieuchronnie rodzi alienację, którą da się znieść dzięki uspołecznieniu. Socjalizm w rozumieniu klasyków marksizmu miał być kolejnym, koniecznym etapem hist. rozwoju ludzkości, efektem działania nieuchronnych, poddających się poznaniu praw. Jednocześnie jednak do stworzenia nowego ustroju jest konieczna, w myśl teorii marksistów, rewol. walka robotników, która ostatecznie obali skazany na zagładę ustrój kapitalistyczny. Na przeł. XIX i XX w. kontynuatorzy myśli Marksa, zwł. Lenin, R. Luksemburg, a później także Mao Zedong, starali się rozwinąć jego idee w taki sposób, by uwzględnić specyfikę obszarów zacofanych. Jednocześnie z ideami marksistów rozwijały się inne koncepcje socjalistyczne, postulujące stopniowe przekształcanie kapitalizmu przez uspółdzielczanie ( kooperatyzm), przekształcanie własności prywatnej we własność związków zaw. ( syndykalizm), obalenie państwa, co miałoby prowadzić do spontanicznego ułożenia się stosunków społ. na zasadzie wspólnotowej ( anarchizm), rozwój własności municypalnej ( Fabian Society), przekształcanie kapitalizmu przez reformy parlamentarne (rewizjonizm, socjaldemokracja), w krajach roln. oparcie gospodarki na średnim chłopstwie i spółdzielczości ( agraryzm) i inne. Zróżnicowaniu koncepcji socjalist. odpowiadała wielość ruchów, wywodzących się z idei socjalist.; efektem prób zjednoczenia były Międzynarodówka I i Międzynarodówka II.

W zach. Europie w warunkach demokracji parlamentarnej, zwł. w Niemczech, socjalizm stał się podstawą programów masowych, legalnych partii polit. oraz związków zaw., które stopniowo odchodziły od koncepcji rewol. obalenia ustroju kapitalist. na rzecz idei jego przekształcenia przez reformy parlamentarne, gł. przez nacjonalizację; niektórych sektorów gospodarki, wprowadzenie elementów planowania