98166

Zastaw ustawowy powstaje w określonych sytuacjach z mocy samego prawa. Oznaczonym osobom przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach znajdujących się w ich dzierżeniu lub wzniesionych do ich lokalu, w celu zabezpieczenia przysługujących im od kontrahenta świadczeń.

Przy zastawie może dojść do zbiegu odpowiedzialności osobistej i rzeczowej, jeżeli dłużnik zaciągając pożyczkę oddał w zastaw cudzą rzecz za zgodą właściciela. Wierzyciel może wytoczyć proces każdej z tych dwóch osób. Dłużnik osobisty odpowiada za dług całym swoim majątkiem, zaś dłużnik rzeczowy w granicach wartości zastawionej rzeczy.

Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanawianym na nieruchomościach.

Istota służebności polega na tym, że:

•    osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób

•    osoba uprawniona może żądać, by właściciel obciążonej nieruchomości nie wykonywał swojego prawa własności w pewien oznaczony sposób, nie wznosił zabudowań, nie sadził drzew, nie prowadził działalności gospodarczej na swoim gruncie itp.

Służebności występują najczęściej w warunkach wiejskich.

Służebność powstaje w drodze umowy pomiędzy zainteresowanymi osobami albo na mocy orzeczenia sądu, który na wniosek zainteresowanego przymusowo ustanawia służebność na nieruchomości należącej do innej osoby. Służebność podlega wpisowi do księgi wieczystej.

Ze względu na to, kto jest uprawniony z tytułu obciążającej cudzy grunt służebności, rozróżniamy:

•    służebności gruntowe

•    służebności osobiste.

Służebność gruntowa polega na sprzęgnięciu interesem gospodarczym dwóch nieruchomości. Służebność obciąża jeden grunt, a prawo do korzystania z niej ma każdorazowy właściciel drugiej nieruchomości. Właściciel nieruchomości władnącej może się zmieniać, ale prawo pozostaje zawsze przy gruncie, nie jest związane z oznaczoną osobą. Ustanowienie, zmiana treści i zlikwidowanie służebności gruntowej wymaga formy aktu notarialnego.

Służebność osobista nie różni się w swojej treści od służebności gruntowej, jednak jest ustanawiana nie na korzyść każdorazowego właściciela gruntu, lecz na rzecz oznaczonej osoby. Służebność osobista jest niezbywalna i gaśnie ze śmiercią osoby uprawnionej. Można się jednak umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania będzie przysługiwać jego małżonkowi, dzieciom i rodzicom.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym podobnym do zastawu. Zbliżona jest też ich funkcja gospodarcza, gdyż oba prawa są formami zabezpieczenia wierzytelności. Różnica między nimi polega przede wszystkim na tym, że zastaw może obciążać tylko rzecz ruchomą, hipoteka może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Podobnie jak zastaw, hipoteka nie ma samodzielnego bytu prawnego, lecz powstaje i istnieje tylko tak długo, jak długo istnieje wierzytelność. Wraz z wygaśnięciem wierzytelności gaśnie również hipoteka i właściciel nieruchomości może się domagać wykreślenia jej z księgi wieczystej.

Obciążenia nieruchomości hipoteką dokonuje się w umowie zawartej w formie aktu notarialnego oraz przez odpowiedni wpis w księdze wieczystej. Zamiast umowy podstawą wpisu może być orzeczenie sądu. Hipoteka obciąża nieruchomość bez względu na zmianę jej właściciela.

Osoba fizyczna lub prawna, której wierzytelność jest hipotecznie zabezpieczona na cudzej nieruchomości, uzyskuje podobnie jak przy zastawie istotne korzyści. Przy zaspokojeniu korzysta ona z pierwszeństwa przed wierzycielami osobistymi każdorazowego właściciela nieruchomości, co gwarantuje jej uzyskanie należności. Hipoteka może być ustanowiona na nieruchomości dłużnika lub - za zgodą właściciela - na nieruchomości osoby trzeciej.

Hipoteka kaucyjna charakteryzuje się luźnym związkiem między hipoteką a wierzytelnością, zabezpiecza tylko niektóre rodzaje wierzytelności, np. roszczenia przyszłe do oznaczonej wysokości, roszczenia warunkowe.

Księgi wieczyste są instytucją prawa rzeczowego odgrywającą bardzo istotną rolę przy określaniu stanu prawnego nieruchomości, a przede wszystkim stosunków związanych z własnością nieruchomości. Stanowią one rodzaj urzędowego dokumentu (w postaci księgi), w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe i inne prawa obciążające nieruchomość, umowy sprzedaży i inne czynności prawne, których przedmiotem była dana nieruchomość. Księgi wieczyste prowadzone są przez sądy.