99149

Etnogeneza Słowian

Olbrzymie połacie Europy środkowej i wschodniej zajmowali we wczesnym średniowieczu Słowianie. Ich pochodzenie i pierwotne siedziby są w nauce przedmiotem zaciętych sporów, na których ostrość oddzialywują w dużym stopniu względy natury politycznej. Mimo to jednak dziś wydaje się rzeczą bezsporną, że Słowian należy zaliczyć do indoeuropejskiej rodziny językowej i że w jej łonie stanowili oni pierwotnie wraz z Bałtami wspólną grupę Gorzej przedstawia się natomiast sprawa icli prasiedziby. Tu jeszcze istnieją rozbieżności poglądów, choć wśród wielu badaczy utrwala się przekonanie o konieczności jej szukania między Odrą a Wisłą. Przemawiają za tym zarówno przesłanki archeologiczne, jak antropologiczne, a wreszcie także i językowe. Przyjęcie tu właśnie położonej praojczyzny Słowian nie wyklucza natomiast możliwości przesuwania się przez ten obszar ludów obcoplemiennych, a nawet przejściowego ujarzmienia przez nie ludności autochtonicznej. Jak stwierdziliśmy bowiem w innych omawianych wypadkach, najazdy takie powodowały wprawdzie usuwanie się z obszaru opanowanego przez wioga tej części mieszkańców, która nie chciała podporządkować się obcej władzy, reszta icli jednak pozostawała na miejscu w clrarakterze ludności ujarzmionej. Obok więc rozmnożenia się liczebnego ludu, obce migracje mogą rzucić światło rra okoliczności, w jakich zaczynała się rozkładać pierwotrra jedność prasłowiańska. Najwcześiriejszym terenem eksparrsjr słowiańskiej były ziemie sięgające na wschodzie po środkowy Drriepr. Przebywających już w IV w. na tym obszarze Slowiarr póżrriejszy pisarz gocki (piszący w VI w.) nazywa Antami. Opartowarrie przez Hiurów stepów' czarnomorskich i ziem położonych na północ od Dunaju powstrzymało posuwanie sią Slowiarr ku połudrriowi. Dopiero więc po rozpadtrięciu się państwa Attyli, eksparrsja w tym kienurku została przez nich wznowiorra i fala najazdu słowiańskiego osiągnęła Dunaj. Napływała tam orra z dwóch stron: od stepów czarnomorskich i od przełęczy środkowo- i wschodniokarpackich. Prokopiusz z Cezarei, historiograf okresu justyniańskiego, rrazywal pierwszych przybyszów Antami, a drugich — Sklawinami.

Wzmiatrki o Slowiarraclr pojawiają się w źródłach pisanych od końca Vw. Na temat pochodzenia tego ludu, genezy i zajmowanych terytoriów' istnieją do dziś dwie wzajemrrie wy kluczające się teorie. Pierwsza autoclrtomczira, według której Slowiaiue mieli pierwotnie zamieszkiwać glówrrie ziemie dzisiejszej Polski, co najnrtriej od epoki żelaza. Druga alloclrtorriczna, zakłada, że Słowianie przybyli do swoich siedzib z irmyclr obszarów Europy. W teorii tej przeważa pogląd, że pierwotrrie nrieszkali w górnej części doizecza Dniepru, choć wskazuje sie i inne regiony. Nie ulega natomiast wątpliwości, że Slowiaiue przybyli nad Dunaj w drugiej połowie Vw. , wówczas też pojawili sie pod wiasną etniczną nazwą w przekazach pisanych. Od tego czasu zaczęli też penetrować różne ziemie południowej i środkowej Europy. Dane lingwistyczne wskazują, że początkowo znaczna ich część zamieszkiwała zapewne lesiste tereny środkowej części dorzecza Dniepru, gdzie sąsiadowali z Bałtami, o czym świadczy językowa wspólnota baltoslowiańska.