99159

pogodzić. Dlatego też jest to era zwykle najbardziej dramatyczna w życiu, era zarówno sukcesów jak i wielkich stresów.

W tym okresie życia człowiek zaczyna posługiwać się inteligencją skrystalizowaną, obejmującą nabyte nawyki umysłowe, strategie rozwiązywania problemów, wyuczony zapas słów. Ten rodzaj inteligencji ujawnia pewien wzrost, przynajmniej od pewnego wieku, będący wyrazem rosnącego z czasem doświadczenia. To okres rozwoju zdolności poznawczych dających tzw. giętkość umysłową. Zdolności umysłowe jednostki stają się bardziej zróżnicowane i wzbogacone o nowe poziomy sprawności. Człowiek nabywa zdolność przechodzenia z jednego sposobu myślenia na inny w obrębie pokrewnych operacji intelektualnych, jest to tak zwana giętkość poznawcza.

Okres pomiędzy 17 a 33 rokiem życia to według Levinsona „ faza nowicjatu” w świecie dorosłych. Jej głównym zadaniem jest uformowanie przez jednostkę odpowiedniej dla siebie struktury życia, zdolnej do funkcjonowania w danym otoczeniu. Istotne dla rozwoju człowieka dorosłego jest sprecyzowanie celu nadrzędnego, jaki pragnie osiągnąć. Ta wizja wyraża się np. w pragnieniu zostania wybitnym specjalistą, autorem znakomitego dzieła itp. Bez takiego celu życie może okazać się nie tylko mniej owocne, ale i bardziej uciążliwe w swojej monotonii i odczuwanej z biegiem lat pustce. Po fazie nowicjatu obserwujemy dyskontowanie jej osiągnięć i okres dłuższej stabilizacji. Oznacza to zarówno większe zaangażowanie w życie rodzinne, jak i kontynuację obranej drogi rozwoju zawodowego.

Pod koniec omawianego okresu życia dają o sobie znać kumulujące się stopniowo efekty biologicznej inwolucji. Ich wyrazem są pewne zmiany wyglądu twarzy, pogarszanie się wzroku czy zmniejszenie się szybkości niektórych operacji umysłowych.

Wiek średni, wejście w ten okres życia często jest łączony z pojęciem „ kryzysu wieku średniego”. Lokuje się go najczęściej między 40 a 50 rokiem życia i wskazuje na liczne jego przyczyny. Część z nich wiąże się ze spadkiem witalności, menopauzą u kobiet. Na początku omawianego okresu realizacja marzeń i celów postawionych w młodości dochodzi do momentu, w którym wiadomo już, co zostało i co najprawdopodobniej może jeszcze być osiągnięte. Krystalizuje się więc zarówno ocena najważniejszych dokonań, jak i potrzeba podjęcia nowych decyzji, a czasem nawet określenia nowej tożsamości. W rozwoju zawodowym obserwuje się nie raz stagnację, podobny stan daje o osobie znać w pożyciu małżeńskim. W omawianym wieku wzrasta nastawienie na świat wewnętrzny i nasila się orientacja inliospektywna. Pojawia się także świadomość własnego przemijania i szybkiego upływu czasu, co pobudza do mądrzejszego z niego korzystania.