99165

Użycie tego systemu w wiekach średnich było następstwem rzymskiej tradycji na terytorium byłych prowincji. Najstarsze zachowały się na terenie Bizancjum, przede wszystkim w łaźniach klasztornych, datowanych najpóźniej na XIII wiek. Na terenie zachodniej Europy, odkryto je w Fuldzie. na terenie katedry z VIIw. Benedyktyn Martene. w swojej relacji z XII wiku, opisuje bezpośredni sposób ogrzewania. Ogrzane powietrze powietrze z paleniska napływało wprost do pomieszczenia znajdującego się bezpośr ednio nad nim, w przeciwieństwie do antycznego - pośredniego, tzn. z zastosowaniem systemu filarkowego w piwnicy hypocaustycznej i tubulatio.

Rozpalano ogień, rozgrzewano piec, a następnie, po wygaśnięciu żaru doprowadzano ciepło do ogrzewanego pomieszczenia. Stosowano niekiedy także kamienie narzutowe, jako akumulator ciepła. Najstarszy przykład takiego ogrzewania stwierdzono w klasztorze Reichenau z końca VIII w., a także w nieco późniejszych , bo z połowy X w., w Palatynacie, w miejscowościach Wcrla i Tilleda.

Klasyfikacji średniowiecznych pieców hypokaustycznych z terenu Europy, pod względem przekazywarua ciepła dokonał Meyer.

W pierwszej grupie z XII - XIII wieku, rolę akumulatora ciepła spełniały tylko ściany pieca, w grupie drugiej datowanej na XIV - XV wieku, przypisał znaleziska mające przeważnie granitowe kamienie będące zasobnikiem energii cieplnej, zwykle ułożone na ruszcie z ceglanych luków lub na rozciętym sklepieniu żebrowym.

Za formę pośrednią, autor uznaje piece mające nad paleniskiem sklepienie z otworami, opierające się na niskim cokole lub bez cokołu.

Ogrzewanie następowało przez otwory w posadzce, połączone wprost z piecem lub za pośrednictwem kanałów, doprowadzających cieple powietrze do sal bezpośrednio nie połączonych z urządzeniem grzewczym.

Oprócz tego, stwier dzono w jednym budynku istnienie oddzielnych pieców, pod różnymi pomieszczeniami, np. 9 na terenie klasztoru Brygidek pod Rewalem.

Do odprowadzania dymu i spalin z pieca, poza obręb budynku służyły kominy, mogły być one różnie rozmieszczone. W posadzki ogrzewanych pomieszczeń, przeważnie wmontow^rywane były różnej wielkości płyty - z jednym lub kilkoma zamykanymi otworami, które wpuszczały ciepłe powietrze bezpośrednio z pieca.

Późnośredruowieczne przykłady urządzeń ogrzewających ciepłym powietrzem, znane są przede wszystkim z północnych Niemiec. Skandynawii, środkowej Europy, od Bałtyku po Siedmiogród, datowane głównie na XIV i XV wiek. Stosowane do ogrzewaiua pomieszczeń mieszkalnych, łaźni, oraz do suszenia słodu i climielu.

Według Meyera, w okresie od XIV do XVI wieku, nastąpiło stopniowe wypieranie tego sposobu ogrzewania przez piece kaflowe.

Zastosowanie hypokaustum na ziemiach polskich było związane z daleko idącymi przeobrażeniami, które zaczęły następować w Polsce w końcu XII i XIIIw. Wraz z przemianami społeczno - gospodarczymi, zmieniała się także rola i funkcja kościoła. W procesie tym, duży udział miały rozwijające się klasztory. Według cysterskiej reguły