DSC62 (2)

Dramat religijny i świecki w wiekach średnich

246

go, jednak tego rodzaju wywody pomijają najważniejszy wkład tej formy do rozwoju sztuki teatralnej. Dramat tragiczny opiera się głównie na tym, co można by nazwać wielką powagą, zajmuje się on najgłębszymi, najbardziej zasadniczymi problemami wszechświata; najlżejszy powiew cynizmu może fatalnie zaważyć na jego istnieniu. Jeśli nawet misteria w dziedzinie formy nie miały nic do przekazania późniejszemu teatrowi, to jednak duch ich jest tym rozległym krajobrazem, na tle którego występują wspaniale oświetlone postacie tragiczne dramatu elżbietańskiego. Ich atmosfera bezwzględnej wiary, olbrzymia skala i różnorodność tonu, pozwalająca przeciwstawiać elementy uroczyste śmiesznym, wszystko to jest zbieraniem materiału do potężnej budowli, której uwieńczeniem był Szekspir.

sztuki o Świętych

Z wielu względów rozwój cyklów misteryjnych nie był możliwy. Co prawda, nawet po zakończeniu kompozycji cyklu uzupełnienia i zmiany mogły być i były wprowadzane, brakło jednak bodźców i okazji do tworzenia rzeczy nowych. Na przeszkodzie stała konieczność ograniczenia twórczości dramatycznej do materiału biblijnego, jak też to, że aktorzy byli amatorami, którzy tylko raz jeden w roku zajmowali się przedstawieniami. Dla przygotowania nowych utworów dramatycznych brakło zarówno impulsu ateńskich konkursów, jak i profesjonalnego zapotrzebowania. Niezależnie od tych względów, sam cykl ciążył poważnie na teatrze: zbyt obszerny, by nadawał się do łatwej przeróbki, uniemożliwiał rozwój łatwiejszej do uchwycenia jedności. Nowy autor dramatyczny mógł przy okazji zastąpić innym Abrahamem i Izaakiem czy też Potopem dawniejsze sztuki na te tematy, zazwyczaj jednak powstrzymywała go myśl, że te oddzielne dramaty i tak pozostaną jedynie częścią większej całości. Zabieg ten można by porównać do próby współczesnego dramaturga napisania na nowo jednej sceny, jednej trzydziestej czy też czterdziestej części już istniejącego dramatu czy komedii.

Scena średniowieczna posiadała jednak poza sztukami biblijnymi jeszcze sztuki o świętych, a te stwarzały bardziej obiecujące możliwości. Mirakle, mimo iż zawdzięczały swe początki rozwojowi dramatu liturgicznego, dość wcześnie zajęły samodzielne miejsce obok misteriów. Nie były one rozwinięciem misteriów, lecz raczej gałęzią dramatu powstającą równolegle. Posiadamy przypadkowo zachowany fragment sztuki o św. Katarzynie (Ludus de Sancta ICatarina), pochodzącej z początków dwunastego wieku i wystawionej w Dunstable. Wypadek, któremu zawdzięczamy zachowanie się dramatu, zdarzył się pewnemu urzędnikowi nor-mandzkiemu imieniem Geoffrey, który wypożyczył z opactwa jakieś stro-