99318

Problemy związane z próbami objaśniania fenomenu wolności na gruncie koncepcji bytu (w

sposób metafizyczny)

Klasyczne typy objaśnień:

1.    Typ epikurejski - koncepcja parenklizy (uwalnianie atomów)

•    Koncepcja ta rozpolawia rzeczywistość na dwie odmienne sfery determinacji i indeterminacji, nie mówiąc nic o genezie podziału i charakterze powiązań.

•    Nie wiadomo w jaki sposób wyjście atomów poza determinację może objaśniać wolność jednostki ludzkiej. Właściwie mamy tu nadal do czynienia z pewnym sposobem „determinacji”, gdyż wyjście atomu poza sferę determinacji ma powodować wejście atomu w sferę wolności. Co prawda brak jest reguł w myśleniu jest zdolnością poszczególnych atomów pewnego typu, zatem wolność rodzi się w tej samej sferze rzeczywistości co świadomość.

•    Nie wiadomo natomiast, skąd bierze się wówczas jedność świadomości.

2.    Typ stoicki - koncepcja wolności jako uświadomionej konieczności.

•    Koncepcja wolności jako uświadomionej konieczności wymaga założenia esencjalnej tożsamości rozumu jednostki oraz kosmicznego rozumu rządzącego światem.

•    Wymaga to pełnej jedności, czyli monizmu rzeczywistości.

•    Tylko wtedy podporządkowanie się jednostki jest czymś koniecznym i nie jest uleganiem czemuś innemu i odrębnemu. Wówczas nie wiadomo jednak co tę jednostkę wyodrębnia. Wolna jest ona tylko wtedy, gdy nie jest jednostką. Wątpliwa jest jednostkowość i wolność jednostkowa.

Próby ugruntowania metafizycznego (opartego na klasycznej koncepcji bytu), zdają się

prowadzić do antynomii determinizmu (i wolności w sensie indeterministycznym) i poznania.

Albo mamy determinizm i w świecie panuje porządek i możemy zatem świat poznać (wyjaśnić),

nie ma jednak wolności. Jeśli panuje indeterminizm, to być może możliwa jest wolność i świat

jednak przestaje być uporządkowany, wyjaśniony i w tym sensie poznawalny.

Późniejsze stanowiska:

•    Hume (XVIII) - spór determinizmu z indeterminizmem jest nierozstrzygalny, zatem należy od niego uniezależnić problem wolności i uznać, że jesteśmy wolni wtedy, gdy możemy działać stosownie do decyzji własnej woli nie rozstrzygając tego, czy wola nasza sama w sobie jest wolna, czy też nie.

•    Kant (XVII1-XLX) - nie jesteśmy w stanie dowieść, jak możliwa jest nasza wolność i czy jesteśmy wolni, gdyż tylko wtedy możemy wystąpić jako podmiot moralny. Wolność jest postulatem rozumu praktycznego.

Błędne koło u atomistów: Rzeczy widzimy dzięki temu, iż emitują one ze swej powierzchni miniaturowe kopie siebie - malutkie układy atomów będące ich miniaturową podobizną (Empedokles), czyli o rzeczach informuje nas ruch atomów - przemieszczanie się tych kopii w przestrzeni, co jednak informuje nas o ruchu atomów. Skąd o nich wiemy? - Ze zmienności i przemieszczania się rzeczy.