99661

Pierwsza z nich u podstaw powstania państwa stawiała akt umowy (Protagoras), druga - akt przemocy (Trazyniadi, Kallikles). Państwo według tych ostatnich jest organizacją przemocy. Według Trazymacha - przemocy silnych nad słabszymi, według Kalliklesa - przemocy biednych, którzy się zorganizowali w paiistwo. nad bogatymi. Arystoteles dał początek koncepcji patriarchalnej. która znalazła zwolenników w okresie feudalizmu. Uważał on. że paiistwo powstało w wyniku siopniowego rozrastania się rodziny. Władza państwowa wywodzi się więc z władzy ojca. Koncepcja ta została rozwinięta przez obrońcę monarchii absohmiej w Anglii w XVII wieku - R. I Umera Koncepcja przemocy znalazła zwolenników w XIX i XX wieku. Do jej wybitnych zwolenników należy polski teoretyk prawa, socjolog L. Gumplowicz (1838 • 1909). Stworzył on teorię, iż paiistwo powstało w drodze zastosowania przemocy zwycięzców nad zwyciężonymi, w drodze wojen, jakie prowadziły ze sobą organizacje przedpaństwowe. Z koncepcją przemocy polemizował Engels w swojej książce Anty-Duhring. Krytykuje w tuej poglądy filozofa niemieckiego E. K. Diihringa. pogląd Gumplowicza podzielał wybimy działacz socjaldemokratyczny K. Kautsky (1854- 1939).

Szereg koncepcji drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX. reprezentowanych przez szereg etnologów, socjologów czy prawników, uwzględnia różne czynniki paiistwotwórcze z wyjątkiem zróżnicowania klasowego. Przedstawia się więc genezę państwa jako:

•    stopniowy proces podziału funkcji społecznych, wśród których doskonalą się i specjalizują funkcje rządzenia (L. Duguit)

•    stopniowy proces zdobywania w społeczeństwie przewagi poszczególnych jednostek dzięki ich wybitnym zdolnościom (J. G. Frazer)

•    czynnik naturalnej skłonności ludzi do podporządkowana i kierowania oraz naśladowmctwa. (G. Tarde)

Koncepcje powstania państwa

• Pow stanie państwa w drodze namralnego rozwoju:

Tą koncepcje reprezentuje Arystoteles (384-322 p.n.e.). główny przedstawiciel myśli politycznej starożytnej Grecji okresu klasycznego. W dziele Polityka mówi „paiistwo należy do tworów natuiy. człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś. który z natury, a nie przez przypadek żyje poza państwem, jest albo nędznikiem, albo nadludzką istotą (...)” Założenia jego doktryny są jasne: państwo pochodzi z natury, tzn. z naturalnego rozwoju. Cały rozwój społeczny zmierza do upaństwowienia. Poprzez powstanie rodziny, gospodarstwa domowego, gminy wiejskiej, miasta i w końcu wspólnoty doskonałej, czyli paiistwa. Nie jest to wytwór ludzkiej umowy, tylko konieczności. We wspólnocie państwowej podstawową organizacją społeczną jest rodzina, w której wyróżnia się dwie zasadnicze grupy - wolnych i niewobiych oraz trzy związki - pana i niewolnika, męża i żony, ojca i dzieci Czwartym rodzajem związku, łączącym je wszystkie, jest gospodarstwo domowe, na którym pracują osoby wchodzące w skład rodziny. Ojciec, jako głowa rodziny, powiiuen dbać o dobro wszystkich, stanowiąc pierwowzór władzy państwowej a szczególnie monarchy, jako zwierzdinika władzy państwowej. Wspólnoty państwowe wedhig Arystotelesa powstały na drodze naturalnego rozwoju społecznego, ale sprawą urządzania tej wspólnoty zajmują się już różne gnipy społeczne dążące do zdobycia prymu nad ludźmi. Wpływ tych gnip jest różny, ale w ostateczności rozstrzygający o organizacji państwowej.

•    Powstanie paiistwa według koncepcji teistyczuej

Koncepcje te wiążą powstanie państwa z działaniem istoty nadprzyrodzonej. Stanowiąc fragment doktryny Starożytnego Wschodu, oznaczały, że władca sam jest bogiem bądź że jego władza pochodzi od bóstwa. W nowej erze, koncepcje te były kontynuowane przez dirześcijaństwo. św. Augustyn twierdził, że każda władza państwowa pochodzi od Boga. św. Tomasz z .Akwinu uzasadniał, że od Boga pochodzi sama zasada władzy, natomiast istniejące konkretnie paiistwa są dziełem ludzi. Takie stanowisko dopuszczało możliwość sprzeciwienia się władzy.

•    Powstanie państwa w drodze podboju

Koncepcję tą, oprócz wspomnianych wcześniej Trazymadia i Kalliklesa reprezentuje Ludwik Gumplowicz (1838-1909). uczony polskiego pochodzenia wykładający na uczelniach w Austrii. W pracy z roku 1909. Filozofia społeczna przedstawia swoje poglądy na temat rozwoju plemiennego i powstania paiistwa. Stwierdza on występowanie w społeczeństwie pierwotnym grup ludzkich w postaci hord i plemion. W grupach bardziej zorganizowanych, plemionach pojawiają się zaczątki własności i przywództwa. Stosunki pomiędzy poszczególnymi plemionami cechuje wzajemna nienawiść, „Od tysiącleci tedy gnipy ludzkie walczyły z gnipami ludzkimi i przelewały rzeki krwi ludzkiej" Stosunkom tym dają po części kres powstające organizacje władzy, to jest paiistwo. Poprzez to. iż jedne hordy, podbijają drugie, czynią z nich zależnych sobie niewolników, każą na siebie pracować. Automatycznie, życie ludzkie zaczyna nabierać namacalnej wartości, o czym świadczą starożytne prawa zakazujące zabijać człowieka. „ Paiistwo shiży przede wszystkim lepszemu zachowaniu gatunku, gdyż ochrania życie ludzkie jako takie, na terytorium władzy państwowej dalej - stwarza dla pewnej przynajmniej grupy ludzkiej (dla panujących) warunki lepsze od tych. w których musiała żyć w okresie