Obraz (664)

2. Podstawowe pojęcia opisu składniowego polszczyzny

W pierwszym z nich 15 słów interpretujemy jako 15 form wyrazowych 15 różnych leksemów. W drugim 11 słów interpretujemy jako 8 form wyrazowych 8 różnych leksemów (będziemy składać—SKŁADAĆ; niech będzie wiadomo — WIADOMO). 6 słów wypowiedzenia trzeciego interpretujemy jako 7 form wyrazowych 7 różnych leksemów (żeś to forma że leksemu ŻE i forma -ś leksemu BYĆ). W ostatnim wypowiedzeniu 5 słów interpretujemy wprawdzie jako 5 form wyrazowych 5 różnych leksemów, ale słowo żeś to forma że leksemu ŻE i morfem -Ś, który jest fragmentem formy wyrazowej odwiedziłeś).

W składniowej części opisu gramatycznego tekstu formy wyrazowe, których strukturę poznaliśmy dzięki opisowi morfologicznemu, interesują nas jedynie o tyle, o ile ich własności mają wpływ na stosunki wzajemne między formami wyrazów użytymi do budowy wypowiedzenia danego typu. Dlatego przy analizie składniowej elementy tekstu określa się ze względu na funkcję, którą pełnią w konstrukcji składniowej — dalej będziemy je nazywać składnikami lub członami syntaktycznymi. Zdarza się również tak, że nie każdej formie wyrazowej przypisuje się samodzielność składniową.

Przykładowo w wypowiedzeniu:

Janek jeszcze nawet nie zdążył wyjąć zeszytu z plecaka i usiąść.

w ogóle nie będą składnikami:

—    formy leksemów JESZCZE i NAWET, gdyż te partykuły wyrażają jedynie komentarz nadawcy do treści; formy tego typu nie podlegają opisowi składniowemu;

—    forma leksemu I, gdyż spójniki są jedynie znakiem stosunku między składnikami, ale nie wprowadzają do tekstu własnego znaczenia; spójniki przy analizie są wprawdzie odnotowywane, lecz tylko jako typ wskaźnika zespolenia składników.

436