Obraz (663)

2. Podstawowe pojęcia opisu składniowego polszczyzny

Nie będą składnikami odrębnymi:

—    forma leksemu NIE, gdyż współtworzy formę zaprzeczoną czasownika ZDĄŻYĆ;

—    forma leksemu z, gdyż współtworzy wyrażenie przyimkowe.

W pewnych wypadkach funkcją składniową obdarza się w całości taką konstrukcję, której skład w innym typie tekstu analizowano by szczegółowo.

Na przykład, dopóki mamy dwa wypowiedzenia:

Jest piękna pogoda. Wychodzimy na spacer.

dopóty w każdym z nich wyróżniamy składniki (3 w pierwszym i 2 w drugim). Wystarczy jednak z tych wypowiedzeń utworzyć jedno:

Jest piękna pogoda, więc wychodzimy na spacer.

żeby wyróżnianie składników zakończyć na stwierdzeniu, że wypowiedzenie to składa się z dwóch członów syntaktycznych.

Konsekwencją takiej definicji składnika jest nierozdzielanie nawet rozbudowanych formalnie jednostek tekstu, którym przypisuje się całościowe znaczenie.

Najczęściej dzieje się tak z tytułami dzieł literackich, np. w wypowiedzeniu:

Czytałem „Krótką rozprawę między Panem, Wójtem a Plebanem” Reja. wyodrębnimy tylko trzy składniki: czytałem, „Krótką rozprawę między Panem, Wójtem a Plebanem” i Reja.

Poza tym — ze względów praktycznych — warto w opisie tradycyjnym jako jeden składnik traktować konstrukcję liczebnikowo-rzeczownikową, niezależnie od pełnionej przez nią funkcji składniowej.

Przykładem takiego składnika mogą być konstrukcje typu: dwie kobiety i pięć kobiet w wypowiedzeniach:

Dwie kobiety szły.

Pięć kobiet szło.

Widziałem dwie kobiety.

Widziałem pięć kobiet.

2.2. Wypowiedzenie pojedyncze i wypowiedzenie złożone

Wypowiedzenie pojedyncze to wypowiedzenie, które wśród swoich składników zawiera co najwyżej jedną formę określoną (finitywną) czasownika.

437