1352737921

A s 23 WOJNA I POKÓJ

stawienie wojny i pokoju staj3 się coraz wyraźniejsze. Dawniej przeciwstawienie jednego stanu drugiemu było mniej stanowcze. Między członkami różnych grup zdarzały się zatargi prywatne, później uznane za niedopuszczalne przez państwa, których siły i zakres działania wzrastają. Przeciwstawienie wojny i pokoju było początkowo mniej wyraźne także i dlatego, że zakończenie zatargów zbrojnych między plemionami nie było równoznaczne z nastaniem stosunków pokojowych. Zetknięcia różnych grup były nieliczne. Jedni nie znali i nierozu mieli drugich, co podsycało wzajemną nieufność. Zetknięcia przeradzały się łatwo w zatarg zbrojny, kończący się faktycznie, ale nie umownie, często odnawiający się przy sposobności najbliższego zetknięcia. To nowe starcie trudno nazwać dalszem trwaniem dawnego zatargu, ponieważ w chwili faktycznego zakończenia dawnego zatargn nie było wyraźnego zamiaru podjęcia na nowo kroków nieprzyjacielskich. Zakończenie zatargn nłe łączyło się z zamiarem zaniechania nowych, póki do następnego zatargu nie przyjdzie, nie łączyło się z zamiarem wejścia w stosunki pokojowe z dotychczasowym nieprzyjacielem. Jedno plemię podejmowało napad rozbójniczy przeciw drugiem. Jego wo-j ownicy wracali, wzbogaceni łupem. Pozostawiali naj bliższy układ wzajemnych stosunków zbiegowi okoliczności. Na razie nie mieli zamiaru ani podjęcia nowej wyprawy, ani wejścia w stosunki pokojowe z tymi, których obrabowali. Jeżeli zaniechali ponownego najścia, jeżeli ich nieprzyjaciele nie odwzajemniali się napadem, zdarzyć się mogło nawiązanie pokojowych stosunków handlowych lub innych między obu plemionami lub ich członkami. Atoli ich nawiązanie nie było z góry przewidziane. Brak tego przewidywania stanowi zasadniczą różnicę w porównaniu z późniejszym stanem rzeczy. Dopiero w toku dalszego rozwoju wypadków doszło do zawierania umów pokojowych, stanowiących zakończenie wojen, a polegających na przyjęciu obustronnem zasady, wedle której aż do chwili

wybuchu wojny nowej, zatargi zbrojne między państwami za-

*■

wierającymi umowę, mają być wykluczone.

Wytworzenie się przeciwstawienia walki i wojny, wojny