1687289240

Maksymy te działają po dwóch stronach procesu komunikacji: po stronie mówiącego oraz po stronie słuchającego. W odniesieniu do osoby formułującej komunikat mają one normatywny sens: formułuj tak swoją wypowiedź, aby trzymać się wszystkich maksym. Osoba odbierająca komunikat ma bardziej wyrafinowane zadanie: kiedy interpretujesz wypowiedź, pamiętaj, że mówiący trzyma się wszystkich maksym. Jeśli odkryjesz więc, że mówiący łamie któreś z maksym, powinieneś zinterpretować wypowiedź na nowo.

Należy wyraźnie zaznaczyć, że sposób stosowania Zasady Kooperacji jest z metodologicznego punktu widzenia zupełnie inny od sposobu stosowania reguł semantycznych czy też typowych praw naukowych, na przykład praw fizyki. Różnica ta jest znacząca i bywa źródłem licznych nieporozumień. Jeśli traktować zasadę kooperacji i jej maksymy tak samo jak na przykład prawa fizyki - jako zasady opisujące daną klasę zjawisk, w tym wypadku fenomenów językowych, będzie ona albo fałszywa, albo też oczywista. Zgodnie z zasadą kooperacji w każdej efektywnej konwersacji jej uczestnicy wypowiadają się wyłącznie serio, mówią jasno i tylko o rzeczach istotnych itd. Jest to oczywiście nieprawda. Uczestnicy konwersacji bardzo często wypowiadają się nie na temat, niejasno itd., a mimo to ich konwersacja jest efektywna.

Jeszcze większym nieporozumieniem jest traktowanie zasady kooperacji jako normatywno-dydaktycznej reguły retoryki, która poucza, że na przykład nie należy kłamać. Zasada kooperacji byłaby wtedy w jakimś sensie prawdziwa, co najmniej byłoby etycznie słuszna, nie wyjaśniałaby jednak żadnych fenomenów językowych.

Zasada kooperacji działa na dwa sposoby - w dwóch różnych trybach: trybie planowania i trybie eksploatacji. Te dwa różne sposoby odpowiadają (nie do końca, lecz na ogół) dwóm różnym rodzajom działania: działaniu nadawcy komunikatu S oraz działaniu jego odbiorcy H.

Tryb planowania: Jeśli chcesz zmaksymalizować skuteczność osiągnięcia swojego celu konwersacji planuj swoje wypowiedzi tak, aby na każdym etapie konwersacji były zgodne z zasadą kooperacji.

Tryb eksploatacji: Jeśli chcesz zmaksymalizować skuteczność osiągnięcia swojego celu konwersacji interpretuj usłyszane wypowiedzi tak, aby na każdym etapie konwersacji były zgodne z zasadą kooperacji. Postępuj w ten sposób tak długo, jak tylko jest to możliwe.

Bywa, że twierdzimy coś, na co nie mamy dowodu, coś co jest nieprawdą, a nawet czasem kłamiemy - świadomie mówimy nieprawdę z zamiarem wpro-

11