2165574119

8 Wstęp

Ostateczny układ i tekst pracy jest więc swego rodzaju kompromisem pomiędzy tymi dwoma tendencjami, będącymi odbiciem dwu różnych celów pracy.

Zakres terytorialny pracy, ograniczony granicami województwa, przyjęty został w związku z tym, że jednostki administracyjne są równocześnie jednostkami planistycznymi, co ze względu na ewentualne praktyczne zastosowanie wyników pracy ma podstawowe znaczenie. Wprawdzie w okresie kształtowania się obecnej sieci miejskiej województwo jako jednostka nie istniało i biorąc pod uwagę względy historyczne należałoby właściwie analizę prowadzić w różnych przekrojach terytorialnych i wówczas nie byłoby możliwości opracowania monografii województwa, a przecież wszystkie prace dotyczące Białostocczyzny pod tym kątem były podejmowane.

Chcąc poznać problematykę miast terenu nie można ograniczyć się do charakterystyki współczesności. Analiza musi sięgać wstecz, przy czym szczególnie ważne jest uchwycenie momentu, w którym nowe formy gospodarcze, niesione przez kapitalizm, powodują przekształcenie feudalnej sieci osadniczej. W związku z tym, omawiając bardziej pobieżnie genezę i wcześniejszy rozwój miast, bardziej szczegółowo zajęto się przemianami w XIX i XX w. Jeśli chodzi zatem o okres czasowy, nie wprowadzono ścisłej granicy początkowej. Zakończono natomiast analizę na okresie współczesnym.

PROBLEMATYKA I METODY

We współczesnej geografii miast wyróżnić można dwa główne nurty badawcze, różniące się w zasadzie tematyką i metodą. W jednym z nich nacisk kładziony jest na zagadnienia sieci miast i ich wzajemnych powiązań, a co za tym idzie, na funkcje miast i ich hierarchię, jako ośrodki obsługi zaplecza, w drugim zaś analiza koncentruje się na problemie wewnętrznej struktury przestrzennej osiedli, a więc użytkowaniu ziemi i roli poszczególnych, funkcjonalnie zróżnicowanych dzielnic. Pracę niniejszą zaliczyć można zdecydowanie do nurtu pierwszego.

Starając się zobrazować i wyjaśnić rozwój sieci osiedli miejskich Białostocczyzny, wzięto przede wszystkim pod uwagę liczbę ludności miast, jej wahania i zmiany na tle zmian demograficznych całego województwa i kraju. Aby jednak wyjaśnić przyczyny tych zmian, trzeba było sięgnąć do analizy funkcji, jakie poszczególne osiedla spełniały, a co za tym idzie, trzeba było zwracać pilną uwagę na rozwój gospodarczo-społeczny badanego obszaru. Rozwój ten prowadził do przemian w funkcjach, wielkości, a nawet rozmieszczeniu miast, przy czym w miarę wzrostu jednych następował upadek innych miast. Konieczne