2165574597

postawa poszczególnych uczonych. Jeden z socjologów amerykańskich Ralph Turner [1968: 98] wprowadza - jako jeden z elementów osobowości - pojęcie koncepcji siebie, rozumianej jako „niejasna, lecz żywo odczuwana idea, jaki jestem w najlepszych dla siebie momentach, do czego dążę, co mogę osiągnąć, kiedy sytuacja dostarcza mi bodźców do nieskrępowanego wysiłku”. Koncepcja siebie jest zatem ujęciem siebie samego w kategoriach zdolności i potencjału, a nie rzeczywistych dokonań. Turner wskazuje jednocześnie, że owa koncepcja siebie pełni różną funkcję w różnych okresach życia. Początkowo jednak jest to koncepcja futurystyczna, określająca czego mógłbym - w sprzyjających okolicznościach dokonać w przyszłości. Potem, w miarę upływu lat, staje się to coraz bardziej refleksja nad straconymi szansami, nad tym, co mógłbym był osiągnąć, ale czego nie osiągnąłem, bo różne okoliczności mi na to nie pozwoliły. W świetle tej koncepcji przyjąć można, że uczony tak długo jest młody, jak długo jego własna koncepcja siebie jest ciągle futurystyczna, przechodzi natomiast zdecydowanie do kategorii seniorów, gdy zaczyna rozpamiętywać to, czego dokonać nie dał rady.

Niezależnie od zaliczania poszczególnych jednostek do poszczególnych kategorii wiekowych w problemie młodości i starości w nauce chodzi także o ponad-jednostkową strukturę demograficzną całej populacji uczonych, o wzory stosunków ról pomiędzy starymi mistrzami i młodymi uczniami, o mechanizmy współpracy i konkurencji, rekrutacji i awansu, zastępowania jednego pokolenia przez następne.

Przyjmując powyższe ustalenia pozostałą część referatu przedstawić chciałbym w postaci kilku punktów.

1. Działalność poszczególnych osób funkcjonujących w „polu nauki” i walczących o swoje pozycje społeczne w obrębie tego pola obejmuje różne sfery. Upraszczając nieco sytuację powiedzieć można, że na tę działalność składają się następujące elementy:

(1)    działalność „czystonaukowa” - mająca za zadanie rozszerzać pole istniejącej wiedzy, bądź przynajmniej przeprowadzać takie badania, dzięki którym nie traci się kontaktu ze „szpicą” czy też awangardą (cutting edge) nauki światowej, nawet jeśli samemu nie jest się w stanie odkryć czegoś rzeczywiście nowego. To ostatnie zjawisko występuje i ma istotne pozytywne znaczenie zwłaszcza w naukach eksperymentalnych wymagających olbrzymich i coraz większych środków, na które stać obecnie tylko niektóre państwa;

(2)    merytoryczne kierowanie zespołami badawczymi i rozwojem uczniów, kształcenie kadry, tworzenie przesłanek do powstawania szkół naukowych, wykształcanie następców, tworzenie warunków do „reprodukcji rozszerzonej” społeczności uczonych;

(3)    działalność organizacyjno-oceniająca (dyrekcje, rady, komisje, recenzje, wydawnictwa) oraz działalność organizacyjno-finansowa (fundusze, kontakty ze światem zewnętrznym i źródłami finansowania). Polski model kariery naukowej

STAROŚĆ I MŁODOŚĆ W NAUCE (POLSKIEJ)

31