3784494475

19

Rozdział I. Koncepcja modelu... 11.2. Istota rozwoju

Schumpeter (2005, s. 115) określa rozwój jako „przejście (transition) od jednej normy¹ systemu ekonomicznego do innej, dokonane w taki sposób, że nie może zostać rozłożone na dowolnie małe i równomierne (infinitesimal) kroki”. Rozwoju nie należy więc mieszać z dynamiką czy natężeniem zjawiska. To w przypadku wzrostu czy inflacji możemy mówić

0    mierzalnej dynamice. Ich zmiany mają przede wszystkim ilościowy charakter, choć posiadają także jakościowe aspekty. Rozwoju nie można natomiast zmierzyć, lecz jedynie ocenić w oparciu o różne kryteria, ponieważ rozwój ma charakter jakościowy, choć ma swoje liczne aspekty i skutki ilościowe. Rozwój implikuje nie tyle nasilenie określonych zjawisk, ile zmianę ich charakteru i relacji.

Schumpeter (2005, s. 117) uważa, że możemy stworzyć generalną teorię rozwoju w tym sensie, że opiszemy na ogólnym poziomie jego mechanizmy. To pozwala racjonalnie tworzyć scenariusze rozwoju i przewidywać możliwe konsekwencje ich wystąpienia, nie pozwoli jednak rozwoju kontrolować. I dodaje on: „nawet gdybyśmy byli w stanie uzmysłowić sobie (sense), co się stanie, w możliwie największym stopniu, to i tak nie zdołamy zapanować nad triadą «niedeterminacja, nowość, przeskok» (indeterminacy, novelty, kap)”. Będąc wypadkową wielu zmiennych i działań wielu aktorów, rozwój jest losowy, ale właśnie dzięki temu prowadzi do nowości, jest napędzany przez kreatywność i innowacje.

Schumpeter (2005, s. 118) podkreśla przy tym, że ekonomistom utrudnia badanie

1    rozumienie rozwoju obowiązująca w ekonomii metodologia, nakazująca - zgodnie z formułą ceteris paribus - koncentrować się na tym, co niezmienne i poszukiwać równowagi. Porównuje on tę metodologię do używania kamizelki bezpieczeństwa, która w tym przypadku blokuje możliwość głębszego spojrzenia na rzeczywistość gospodarczą. W konsekwencji, jeśli ekonomiści opisują zmiany, to przede wszystkim zmiany w warunkach systemowej ciągłości, zmiany oscylacyjne i kroczące, a tracą z pola widzenia zmiany skokowe, nieciągłe.

Pojęcia rozwoju i cyklu koniunkturalnego odnoszą się do zmiany, ale o inny rodzaj zmiany tu chodzi. Rozwój jest zmianą nieodwracalną i ewolucyjną. Cykl koniunkturalny odnosi się do zmiany, która jest oscylacyjna, a tym samym - z zasady - odwracalna. Istotę cyklu koniunkturalnego oddają pojęcia równowagi i wzrostu, czyli o zmianę ilościową i parametryczną. Rozwój natomiast to zmiana jakościowa i systemowa. John M. Keynes (1985, s. 340) opisał istotę cyklu koniunkturalnego następująco: „przez ruch cykliczny rozumiemy, że w miarę jak system gospodarczy zmierza np. w kierunku zwyżkowym, siły popychające go wzwyż początkowo stają się mocniejsze i wywierają na siebie wzajemnie wpływ kumulatywny, ale później tracą stopniowo moc, aż w pewnym momencie pojawiają się zamiast nich siły działające w kierunku przeciwnym. Te znów z kolei stopniowo rosną i wzmacniają się wzajemnie, dopóki i one, po osiągnięciu maksymalnego poziomu, nie zanikną i nie ustąpią miejsca siłom przeciwnym”.

Rozwój gospodarczy powoduje przy tym zmianę modelu cyklu koniunkturalnego, ponieważ oznacza istotną zmianę struktury działalności gospodarczej, jej czynników i produktu, a to musi prowadzić do zmiany cyklu koniunkturalnego. Nie oznacza to jednak,

1

Pojęcie normy użyte jest jako metafora wektora.