Niektórzy badacze proponują całościowe wyjaśnienie zaburzeń rozwojowych:
D. K. Dettermann - wszystkie funkcje poznawcze tworzą spójny system wzajemnych powiązań. Uszkodzenie jednej z funkcji wpływa na obniżenie sprawności całego systemu.
R. J. Sternberg, L. C. Spear - właściwość umysłu jest „rozlokowana" na trzech poziomach funkcjonalnych, są to: metakomponenty inteligencji, komponenty nabywania wiedzy, komponenty wykonawcze. Niepełnosprawność intelektualna może powstać w wyniku uszkodzeń każdego z poziomów, jednak najczęściej występuje jednoczesne uszkodzenie różnych poziomów funkcjonowania intelektualnego.
E. Zeigler - struktura funkcji poznawczych i ich sekwencja rozwojowa jest dość podobna u osób niepełnosprawnych intelektualnie i osób pełnosprawnych. Istnieje wystarczająca liczba danych empirycznych, aby uznać, że przynajmniej rozwój umysłowy dzieci ze społeczno-rodzinną niepełnosprawnością intelektualną różni się od normalnego rozwoju tylko w zakresie tempa.
Spór, czy niepełnosprawność intelektualna jest zaburzeniem rozwojowym, czy też opóźnieniem rozwojowym, nie został jednoznacznie rozstrzygnięty.
Podejście psychospołeczne zrywa z wcześniejszymi ujęciami
niepełnosprawności intelektualnej. Zakłada ono, że:
samo rozpoznanie niepełnosprawności jest nadużyciem w stosunku do
ludzi, którzy otrzymują tego rodzaju etykietę:
jeszcze większym błędem jest diagnozowanie ludzi ze względu na
głębokość niepełnosprawności intelektualnej, ponieważ w ten sposób
narzucany jest otoczeniu społecznemu uproszczony wizerunek konkretnych
jednostek, które w rzeczywistości są bardzo zróżnicowane pod względem
możliwości przystosowania się do wymagań środowiska,
wyróżnianie ludzi rozpoznawanych jako niepełnosprawnych intelektualnie
uzależnione jest od kontekstu społecznego, w jakim przebywają - ta sama
osoba żyjąca w środowisku stawiającym niskie wymagania
przystosowawcze, będzie uznawana za pełnosprawną, lecz jeśli znajdzie
się w wymagającym otoczeniu społecznym, może być uznana za
niepełnosprawną intelektualnie.
9