Wprowadzenie
problemu korupcji i jej przeciwdziałania w przyszłych badaniach (zarówno ilościowych, jak i jakościowych), precyzyjniejszej identyfikacji tych sytuacji, które mogą stanowić realne zagrożenie korupcyjne w poszczególnych środowiskach, poznania sposobów myślenia i analizy tych sytuacji, które mogą mieć wpiyw na sposób zachowania się uczestników badania.
W badaniach łącznie wzięło udział 31 osób, z czego w pierwszej turze 14, w drugiej 17. Średni wiek badanych to 29 lat, natomiast średni staż pracy to
równo najczęstsza, jak i najbardziej szkodliwa z punktu widzenia społecznego (dlatego też najwięcej wątków raportu dotyczyć będzie tych właśnie środowisk). Warto również zwrócić uwagę na fakt, że przedstawiciele tych dwóch grup zawodowych dobrze zdawali sobie z tego sprawę - miało to odzwierciedlenie w pozycjonowaniu stopnia szkodliwości społecznej korupcji wewnątrz własnego środowiska na tle szkodliwości korupcji społecznej innych grup zawodowych. Szczegółowy wykaz konkretnych sytuacji
korupcyjnych wygenerowanych przez badanych zawarty jest w Tabeli 1.
W kontekście dwóch głównych sfer potencjalnej aktywności korupcyjnej (administracja, służba zdrowia), przy poszukiwaniach cech istotnych dla określonej puli sytuacji, zwracano uwagę na nierówność pozycji obydwu stron interakcji pacjent/lekarz i urzęd-nik/petent. W pierwszym przypadku za nierówność odpowiada „bariera” wiedzy specjalistycznej pomiędzy lekarzem i pacjentem, przy faktycznym
Reprezentacje zjawiska korupcji we wszystkich środowiskach zawodowych są względnie rozbudowane, obejmują większość tych obszarów życia, które w literaturze naukowej bądź mediach są wskazywane jako najbardziej zagrożone korupcją. Nie zaobserwowano większych różnic w zakresie tworzenia hierarchii znaczenia poszczególnych sytuacji korupcyjnych w każdej z grup pomiędzy badaniem pierwszym i drugim. Stąd też można wnioskować, że zjawisko korupcji jest reprezentowane w świadomości badanych w sposób względnie trwały, wiedza ta nie poddaje się łatwo zmianom. Badani w większości przypadków trafnie rozpoznają możliwe sytuacje problemowe, w których zagrożenia korupcyjne realnie występują. W sytuacji, gdy nie mają żadnych danych w tym zakresie (osobistych bądź zapośredniczonych przez media) są w stanie generować listy możliwych sytuacji, które z uwagi na swoją niejasność, są obarczone ryzykiem wystąpienia korupcji.
Zdecydowana większość badanych zwracała uwagę na służbę zdrowia i administrację jako te sfery instytucjonalne, w których korupcja jest za-
11