Snap07

Blatowa a filozofuzm; problemy biologii

życiowymi. Biofizyka obejmuje badania nad biologicznymi strukturami, funkcjami i organizacjami przy zastosowaniu fizycznych i fizykochemicznych idei i metod (określenie A V. Hilla 1956). Wiele odkryć zawdzięcza biologia zastosowaniom kinetyki, termodynamiki (zwłaszcza procesów nieodwracalnych), mechaniki statystycznej i kwantowej czy teorii pola;

3)    biologia organizmalno-systcmowa - poczynając od pierwszych prac 1.. von Beria-lanfty’ego jest aktualnie najszerzej rozbudowanym kierunkiem teoretycznych badań dynamicznej organizacji biologicznej na wszystkich jej poziomach. Istotne prohlenn i cechy organizacji życia, zwłaszcza całościowość, integralność, hicrarchiczno.ść i autonomiczność znajdują w tym ujęciu swój najpełniejszy wyraz;

4)    bionika i biocybernetyka - wiążą się ściśle z rozwojem cybernetyki i ogólnej teorii systemów, teorii informacji i zarządzania. Zajmują się one systemami żywymi od strony złożoności relacji, sieci i sprężeń zwrotnych wewnątrzsystemowych, mechanizmów stabilności, dynamiki, samorcgułacji, procesów gromadzenia i przekazywania informacji. Bionika bada zasady budowy i funkcjonowania systemów biologicznych w celu konstruowania mechanizmów, maszyn i urządzeń technicznych, których charakterystyki zbliżone są do charakterystyk żywych systemów. Obok biomechaniki i bioenergetyki rozwija się neurobionika. Nadto dokonuje się zastosowań cyfrowych i analogowych maszyn liczących do obliczania i automatycznej interpretacji wyników badań biologicznych.

5)    bioelektronika - w nawiązaniu do idei A. Szcnt-Gyorgyiego (1968) i W M. lliuszyna tę dziedzinę biologii teoretycznej rozwija ks. W. Sediak. Według niego organizacja życia polega na połączeniu złożonych reakcji metabolicznych z własnościami i procesami elektronicznymi w biostrukturach wykazujących cechy półprzewodników¹’. Bioelektronika obejmuje szereg hipotez. Wykorzystując model półprzewodników i model oscylatora biologicznego formułuje Sediak hipotezę o clektrostazie, hipotezę pola biologicznego i bioplazmy, a na ich podstawie - elektromagnetyczną teorię życia. Te i inne hipotezy łącznie tworzą względnie spójną teorię istoty życia, sięgającą do poziomu subatomowego, kwantowo-falowego. Funkcjonowanie systemów żywych tłumaczy się procesami oddziaływania, przenoszenia, wymiany elektronów i fotonów, pól elektromagnetycznych. Będąc w zamierzeniu teorią istoty życia, bioelektronika jest także metodą poznawania zjawisk życiowych. Potwierdzenie jej poszczególnych tez zależy od dalszych badań.

Wymienione i inne kierunki badań zmierzają do tworzenia modeli i konstruklów teoretycznych, wy rażających związki funkcjonalne na różnych poziomach organizacji materii żywej, ujmujących ilościowo i jakościowo właściwości istotne dla żywego ustroju czy jego struktur i procesów. W ten sposób biologia teoretyczna, choć sama zróżnicowana, pełni rolę wiodącą i jednoczącą różne nauki biologiczne.

” Praca W. S e d l a k a: Bioelektronika. Warszawa 1979; J*o<istawy fizyki iye.tu. Warszawa 1984; /.u ie jest światłem. Warszawa 198*5, Wprowadzenie w błoełektronikę. Warszawa 1988 O koncepcji Scdlaka trakMIU-BiocUktromko. pod red. W. S e d I a k a. Lublin 1979; Perspektywy bioelcktronikt, pod red J. /. o n ;* i M Wnuka. Lublin 1984 1.4. filozofia biologii a filozofia PRZYRODY OŻYWIONEJ

W związku ze wskazaną wielością nauk biologicznych, tworzących złoZony splot dziedzin badawczych i stosowanych metod, często wśród teoretyków biologii spotyka się zacieranie granic między tymi naukami i mieszanie płaszczyzn poznawczych nawet tam. gdzie takie granice są całkowicie widoczne i metodologicznie pożądane. Stwierdzenie to dotyczy przede wszystkim trzech dziedzin; biologii teoretycznej, filozofii biologii i filozofii przyrody ożywionej.

Podana wyżej charakterystyka biologii teoretycznej zmierzała do ujawnienia specyficzności i wzrostu wiodącej roli tej nauki wśród innych dyscyplin biologicznych Długotrwałe usiłowania stworzenia podstaw zwartego systemu biologii teoretycznej (m.in. K. Bauer, R. Ehrenberg, M Hartmann, J. H. Woodgcr, W. UcxkOII, W. M. Elsas-ser, C. 11. Waddington) i uświadamiania sobie w miarę rozwoju jej doniosłości w badaniach biologicznych prowadziły często, jak u Bertalanffyego i wielu jego naśladowców i komentatorów¹⁴, do utożsamiania biologii teoretycznej z filozofią biologii, a ty m samym do przypisywania jej funkcji heterogcnnych w stosunku do stosowanych przez nią metod. Dokładniejsze określenie przedmiotu filozofii biologii ujawni istniejące między nimi różnice.

1. Filozofia biologii, będąca gałęzią filozofii przyrodoznawstwa (a według B. Ga-weckfego częścią epistemologii szczegółowej), interesuje się bezpośrednio nie światem żywym, ale naukami o życiu. Należy więc do nauk, których przedmiotem jest nauka, zajmuje się problematyką metodologiczną i epislemologiczną związaną z językiem, metodami, podstawami nauk biologicznych oraz analizą najogólniejszych rezultatów tych nauk. Traktując nauki biologiczne jako swój przedmiot i źródło poznawcze, filozofia biologii jest metabiologią'\ która w zależności od zainteresowań uprawiających ją Teoretyków lub położonych akcentów występuje bądź łącznic, bądź oddzielnie jako;

a)    logika języka biologicznego - obejmuje analizy"formalnej struktury' pojęć, twierdzeń i teorii biologicznych oraz ich typologii. Język biologii obejmuje zespół terminów teoretycznych i obserwacyjnych, system znaków w postaci pojęć, definicji i praw, hipotez konstytuujących teorie wyjaśniające. Jako cechy specyficzne pojęć biologicznych wymienia się ich; relacyjność, politypiczność, funkcjonalność i historycz-ność;

b)    metodologia biologii - jako specjalny dział teorii sprawnego osiągania celów poznawczych zajmuje się analizą logiczną metod zdobywania twierdzeń i warunków

**•* * *

" L. von Bcrialanffy; Theareti.sche Biologie, Berlin 1932. Bil l. 6 8. por. komentarze B G ó r a: Struktury biologiczne u- nauce i nauczaniu. Warszawa 1975. 2629. F. Mickiewicz: Teoretyczne podstawy nauki u ochronie przyrody, „Kosmos”. 19 (1970) 3. 255 265.

A. J. C zy Ze w s k i: Biologii filozofia, w: Enc Kat., 11. 577 -8. na tema! filozofii biologii por : H C a l I o l: Philosophic hiologigue. Paris 1957; M. B c c k n c r: The hiological way of thought. New York 1959; M.A Simon: The niai/er uflife. Philosophtcal problemm hiology, New Havcn 1971; D. II u I I: 1‘hilo-sopłty of hiological .science, Englcwood Cliffs, N. J 1974, M.Crenc: The underfanding of naturę. Essayy "t the philosophy oh biologv. Dordrccht 1974; M. R u d e The philosophy of hiology, l.ondon 197'. Sz. W. Ś 1 a g a: lYhut philosophy of biolog) is and shuidd be'. Studia PhilOS. C hnsl 25 (1989) nr 2. 155 175.

295