Snap09

Biologią a filozoficzne problemy biologii

podlegającymi lub wykonującymi ruch, w pewnej mierze także człowiek w swej cielesności i dlatego wchodzą w zakres badań filozofii przyrody. Łączenie tej p_ro. blematyki z psychologią filozoficzną²¹ jest więc już dzisiaj anachronizmem.

Przedmiotem badania filozofii przyrody ożywionej jest analiza filozoficzna podobieństw i różnic pomiędzy martwą i żywą materią, problem istoty i typów życia, zagadnienie adekwatnej genezy życia i jego ewolucyjnego rozwoju oraz problemy filozoficzne związane z naturą i pochodzeniem człowieka od strony somatycznej. Zasadnicze pytania stawiane przez filozofię przyrody ożywionej koncentrują się wokół problemu swoistości prawidłowości rządzących bytami żywymi i ich rozwojem oraz specyficzności wszystkich poziomów organizacji bytów żywych.

Pod w-zględem sposobów badania i stawianych sobie zadań filozofia przyrody ożywionej stanowi zupełnie odrębną płaszczyznę poznawczą w stosunku zarówno do filozofii biologii jako nauki metaprzedmiotowej, jak i do biologii ogólnej czy teoretycznej jako nauk szczegółowych o charakterze empirycznym.

Lektura uzupełniająca

Beckncr M.: The biological way ofthought, New York 1959.

£ I s a s s e r W'.- Alom and orgonism. A new approach to theoretical biology. Princeton Universiiy Press 1969.

Filozofia i współczesna biologia, pod red. I. T. F r o ł o w a, tłum. z ros. Warszawa 1976.

Filozoficzne zagadnienia biologii, pod red. A. Bednarczyka (Główne zagadnienia filozofii, t. III), Warszawa 1966.

Halicz B.: Podstawy biologu, Warszawa 1976,

H u 11 D.: What philosophy of biology is not?, „Synthese" 20 (1969) 157-184.

H u 11 D : Philosophy of biological science. New Jersey 1974.

K 1 ó s a k K : Aktualne kontrowersje w zakresie prolegomenów do filozofii przyrody, „Zesz. Nauk. KUL. 3 (1960) 7. 2. 15 30.

Lenartowicz P.: Elementy filozofii zjawiska biologicznego, Kraków 1986.

Mayr E.: The growth of biological thought. Diuersity. ewlunon. and inheritance. Cambridge-! .ondon 1982. M a y r E.: To ward a new philosophy of hiology, Cambridgc-London 1988.

Nawrocki B A. Problcma objasmenija w sowriemiennoj biologii, Moskwa 1985 Philosophy of biology. ed. by M. R u s e, New York 1989.

Rosenberg A.: The struć turę of biological science. Cambridge 1985.

R u s e M.: The philosophy of biology. ł.ondon 1973.

Kuse M.: Philosophy of biology today, New York 1988.

S a 111 e r R.: Biophilosophy analyticał andholisticperspecfives, Berlin 1986 $ 1 a g a $7. W.: Nauki biologiczne a filozofa biologii, „Znak" 21(1969) nr 1    1419-1440.

Ś I 3 g a Sz. W : tFhal philosophy of hiology is and should he⁷. „Studia Philos. Christ." 25 (1989) nr ~. 155-175.

Urbanek A.- Rewolucja naukowa w biologii. Warszawa 1973.

" Tak czyni np. u nas L Kaczmarek: Zarys psychologu neotorms tycznej, Poznań 1958, cz. 1.

2. POGRANICZE ŻYCIA

Do naczelnych zadań filozofii przyrody ożywionej należy przebadanie problemu istnienia ewentualnie nieistnienia odrębności pomiędzy materią martwą i organizmom żywym (materią ożywioną), a w przypadku odpowiedzi pozytywnej określenie charakteru tych odrębności. Zagadnienie to w swych dalszych konsekwencjach rzutuje zarówno na sprawę wspomnianej autonomiczności biologii, jak i na rozwiązania problemów związanych z możliwością powstania z materii życia organicznego i psychiki ludzkiej. W jednym i drugim przypadku negacja różnic prowadzi ostatecznie do przyjęcia tezy redukcjonistycznej, która w sformułowaniu przedmiotowym głosi możliwość wyjaśnienia zjawisk psychicznych przez fizjologiczno-biologiczne, tych ostatnich zaś przez fizyko-chemiczne. Istniejące od dawna próby rozgraniczenia tych dwóch rodzajów materii zmierzał)' zresztą najczęściej w kierunku albo skrajnego materializmu mcchani-styczncgo, albo hylozoizmu w różnych postaciach (panpsychizmu, witalizmu)

Istotną trudność zarówno w' biologii współczesnej, jak i w filozofii przyrody ożywionej stanowi nadal brak adekwatnej definicji życia i wystarczającego kryterium do uznania danego obiektu przyrody za żywy lub pozbawiony tej własności. W biologii ze stwierdzenia „matcrialności” organizmu i zależności jego istnienia od materii wnosi się

0    ich podobieństwie lub nawet jednakowości. Te podobieństwa żywej i martwej materii uwidaczniają się tak w strukturze, jak i we właściwościach funkcjonalnych. Postępy wiedzy przyrodniczej (biochemii, biofizyki, biologii molekularnej, fizyki atomowej

1    kwantowej) w badaniu mikrostruktury materii zdają się niwelować dostrzegalne makroskopowo różnice pomiędzy materią nieożywioną i istotami żywymi.

Problem pogranicza życia nabrał szczególnej ostrości w obliczu intensywnego rozwoju dwoi dziedzin:

1)    wirusologii, badającej twory wykazujące wicie cech „wspólnych” dla świata tak martwego jak i żywego, oraz

2)    cybernetyki, która konstruuje obiekty techniczne, imitujące wiele cech właściwych istotom żywym.

Konieczne przeto wydaje się przeanalizowanie najogólniejszych rezultatów tych nauk w aspekcie interesującego nas zagadnienia.

2.1. OKREŚLENIE POGRANICZA MATERII I ŻYCIA

Wprowadzając do naszych rozważań pojęcia granicy i pogranicza, nie mamy na myśli matematycznego pojęcia granicy ciągu liczbowego ani granicy funkcji, lecz raczej intuicyjnie uchwytny „obszar spotkania się” materii nieożywionej i ożywionej. Ponieważ jednak termin granica może nasuwać od razu myśl o faktycznym istnieniu pewnej linii demarkacyjnej, właściwiej będzie używać tu pojęcia pogranicza, rozumianego jako