3784498365

Rozdział I

Raport z badan socjologicznych

Barbara

Krauz-Mozer

Grzegorz

Bryda

Łukasz

Paw

Cel i metodologia badań

Celem projektu badawczego realizowanego przez Instytut Kościuszki w ramach projektu „Małopolska bez korupcji" było poznanie sposobów reprezentowania zjawiska korupcji oraz analiza realnych możliwości przeciwdziałania temu zjawisku na polu doświadczeń i przekonań wybranych uczestników szkolenia (przedstawicieli różnych środowisk zawodowych). Ważnym celem badania było także poznanie sposobów radzenia sobie w sytuacji korupcyjnej - czy uczestnicy badania mają świadomość, w jaki sposób powinni się zachować będąc uczestnikiem takiej sytuacji. W szczególności wszędzie tam, gdzie to tylko było możliwe, porównywano sposoby analizy sytuacji korupcyjnych przez badanych przed szkoleniem jak i po szkoleniu.

Uwzględniając eksploracyjny charakter badań zdecydowano się zastosować metody jakościowe. Argumentem przemawiającym za wykorzystaniem metod jakościowych jest konieczność zwrócenia uwagi na kontekst społeczny, w którym funkcjonuje zjawisko korupcji. W złożonych problemach badawczych podejście jakościowe jest wykorzystywane w pierwszej fazie badania, zanim przeprowadzone zostaną badania ilościowe. Uzyskane w ten sposób wyniki służą jako podstawa do budowania kwestionariuszy do badań ilościowych, formułowania hipotez, koncepcji i idei. Metody jakościowe można także wykorzystywać jako ostatnią fazę projektu badawczego, celem zrozumienia nieoczekiwanych rezultatów, czy dalszego pogłębienia danych uzyskanych w wywiadach kwestionariuszowych. Badania jakościowe, w tym również wywiady grupowe, stosowane są także jako równoprawna, samodzielna technika badawcza. Chcąc poznać głębsze podstawy formułowanych ocen i opinii, zrekonstruować stosunek badanych do przedmiotu badania, można sięgnąć właśnie do metod jakościowych.

Technika wywiadów grupowych

Badacz wybierając metodę, którą posłuży się w procesie pozyskiwania danych musi podporządkować ją przyjętemu problemowi badawczemu. Kierując się powyższą zasadą zdecydowano się na realizację jakościowych badań eksploracyjnych przy użyciu uproszczonej (w sensie liczby uczestników) techniki wywiadu grupowego. Zastosowanie podejścia jakościowego w postaci wywiadu grupowego stanowi logiczną konsekwencję celu projektu badawczego tj. uzyskania pogłębionej informacji odnośnie różnic branżowych w występowaniu zjawisk i mechanizmów korupcyjnych oraz możliwości ich regulacji poprzez kodeksy branżowe.

Technika wywiadu grupowego jest zogniskowana, skoncentrowana wokół jasno określonego tematu, rozmowa jest pogłębiona, a nie powierzchowna, spotkanie ma formę dyskusji, a nie tylko odpowiadania na zadane pytania. Badani nie zawsze mają skrystalizowane poglądy w sprawach będącym przedmiotem badania, poza tym poglądy te nie kształtują i nie precyzują się w odosobnieniu, niezależnie od opinii innych osób. W trakcie trwania wywiadu badani przysłuchują się opiniom innych respondentów, poszczególne kwestie podlegają dyskusji, pojawiają się interakcje pomiędzy uczestnikami badania. Taka sytuacja dodatkowo pozwala na poznanie emocji kryjących się za racjonalizacjami. Wywiad grupowy pozwala dotrzeć do motywacji leżących u podstaw określonych zachowań społecznych, wyjaśniać ich uwarunkowania, poznać i zrozumieć postawy badanych. Pokazuje jak kształtują się opinie badanych, pozwala prześledzić opinie kontrowersyjne, pokazuje również przebieg konfrontowania swojego punktu widzenia z punktem widzenia pozostałych osób.

Klasyczny wywiad grupowy jest rozmową niewielkiej grupy zaproszonych osób, z udziałem osoby moderującej spotkanie, która kieruje przebiegiem dyskusji na temat zagadnień istotnych z punktu widzenia badacza i celu badania. Spotkanie odbywa się zazwyczaj w specjalnie wyposażonym studiu, w gronie od 6 do 10 respondentów dobranych według określonych zało-

Grzegorz Bryda - dr Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagielloń-

Łukasz Paw - doktorant Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ patronat merytoryczny i opieka naukowa

dr hab. Barbara Krauz-Mozer, prof.

UJ - Kierownik Zakładu Metodologii i Teorii Polityki Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ

9