3784500664

Wprowadzenie

W książce przyjmuję nieciągłą koncepcję historii w rozumieniu temporalnym, a nie intelektualnym, wyraźnie nawiązuję do Heglowskiej koncepcji dziejów³⁹. Historia rozgrywa się w najbardziej rozwiniętej cywilizacji, pokazując swoje oblicze i tendencje. Możemy obserwować rozwój świata, dzieje cywilizacji stają się dla nas wówczas bardziej widocznymi. Poza dominującą cywilizacją mamy wydarzenia, które możemy już dość łatwo interpretować, chociaż każda kultura z definicji ma swoje specyficzne cechy, Arystotelejską formę. W tym samym czasie mamy do czynienia z historią i wydarzeniami⁴⁰. W ocenie Jadwigi Staniszkis, której rozważania o globalizacji przywołuję, nadając im szerszą interpretację historyczną, we współczesności następuje połączenie różnych czasów historycznych i różnej racjonalności. Powstaje więc swoista asymetria racjonalności, następuje spłaszczenie czasu historycznego oraz przyjęcie różnych standardów racjonalności, z różnych czasów i terytoriów⁴¹. Moim zdaniem rozważania Staniszkis można rozszerzyć na historię, nadając im szerszą interpretację. Asymetria racjonalności występuje także w rozwoju klasycznej Europy - antycznej i nowożytnej, lecz nie ulega spłaszczeniu, jak we współczesności. Epoki rozgrywają się obok siebie, są od siebie odseparowane, a nie przenikają się, jak we współczesności. Na terytoriach wysokorozwiniętych cywilizacyjnie ścierają się różne modele rozwoju (racjonalności); na pozostałych obszarach żyjemy w innym czasie, wydarzenia przebiegają według opisanych już schematów lub jesteśmy w bezruchu, w oczekiwaniu. Nie musimy lokalnych wydarzeń opisywać, by poznać powszechną tendencję rozwojową. Zatem jednocześnie rozgrywa się powszechna historia i przebiegają obok niej różne lokalne wydarzenia, na różnych obszarach, w czasie historycznym poprzednich epok, swoiste deja vu. Opisując komunikowanie w epoce klasycznej, dokonuję wielkich skoków w czasie; to, co rozpoczęte w IV wieku p.n.e. w Atenach (początki publicystyki), pojawia się w II wieku p.n.e. w Rzymie (rozwój publicystyki), by znowu po antyku rzymskim (publicystyka przedprasowa) przenieść się do nowożytnej Europy, co pozwoli rozważyć powstanie prasy (publicystyka prasowa). Analizuję więc Helladę V-IV wieku p.n.e., Rzym II-I wieku p.n.e. i Anglię XVIII wieku n.e., by ukazać ideę publicystyki, która uzyskuje ciągłość historyczną i politologiczną. Nie spisuję kroniki wydarzeń z minionych lat, interesuje mnie tylko historia komunikowania z perspektywy historyka polityki, sięgam więc do dorobku filozofii i przekładam na język politologii. Wydarzenia pozostawiam annalistom, których doceniam, ale z którymi się nie identyfikuję.

Historia rozpoczyna się wraz z pismem, z dokumentami. Wcześniej mamy do czynienia z prehistorią, wiedzę o prehistorycznych czasach czerpiemy z wykopalisk lub źródeł pośrednich, badając jeszcze istniejące społeczności archaiczne⁴². Współczesność jest definiowana poprzez media masowe. Postępujący proces fragmentaryzacji mediów masowych przynosi zmiany, ale nie opisuję ich w prezentowanej pracy. Wiele zagadnień o współczesnych mediach omówiłem w książce Komunikowanie społeczne i media.

³⁹    G.W.F. Hegel, Fenomenologia ducha, Warszawa 2002; G.WF. Hegel, Zasady filozofii prawa, Warszawa 1969.

⁴⁰    Por. F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1999, szczególnie szkic Historia i nauki społeczne. Długie trwanie, s. 46-89.

⁴¹    J. Staniszkis, Władza globalizacji, Warszawa 2003, s. 52.

⁴²    A. Marshack, The Art and Symbols oflceAge Man (w:) Communication in History. Technology, Culture, Society, p. 5-14; M. Kuckenburg, Pierwsze słowo...