PICT0013 (25)

¹ Koncepcja historii, przeszłości, dorobku przodków przejmowanego przez wnuków (antyk). ..Przeszłość -jest to dziś, tylko cokolwiek dalej” - Norwid w wierszu Przeszłość definiuje historię jako przestrzeń, po której podróżuje człowiek. W Fortepianie Szopena pisze

-    „Ciesz się późny wnuku!...”

-    proroczo przeczuwając, że dopiero późniejsze pokolenia zrozumieją dawne wartości.

*    Koncepcja artysty i sztuki - najpełniej wyłożona w Pro-methidionie. Norwid wyprzedza epokę - traktuje poezję jako rzemiosło, nie romantyczną misję.

•    Miłość - niespełnione uczucie. W liryku W Weronie poeta podejmuje temat miłości - zawsze niespełnionej, jak jego własna do Marii Kalergis.

Uwaga - więcej o poezji Norwida i Słowackiego w następnych minidodatkach.

Kolejne epoki wobec dorobku romantyzmu i rola epoki w polskiej kulturze

Pozytywizm

Odrzuca romantyczne ideały. Rzeczywiście, ideał walki został wówczas zastąpiony hasłami pracy, miłość romantyczną uznano za destrukcyjną (Lalka), a bohater romantyczny jest wyśmiewany, jak Emilia Korczyńska czy Różyc z Nad Niemnem.

Franciszek Krupiński w swoim artykule Romantyzm i jego skutki nazywa poezję romantyczną studenckim kwileniem przy bladym blasku Księżyca, a bohatera romantycznego - karykaturą człowieka. Jednocześnie w literaturze pozytywistycznej znajdziemy szacunek i dla romantycznego patriotyzmu (Glona victis), i dla romantycznej literatury (Latarnik). W Trylogii Sienkiewicza powracają romantyczne mity. Najbardziej wyważone stanowisko wobec romantyzmu znajdziemy w poezji Adama Asnyka, który w wierszu Do młodych pisał:

Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,

/.../

Na nich się jeszcze święty ogień żarzy.

Młoda Polska

Wskrzesza romantyczne ideały. Ten okres nazywany neoroman-tyzmem - czas powrotu romantycznych ideałów. Sprzyja temu

sytuacja polityczna: znów pojawi się motyw walki narodowowyzwoleńczej. Ponadto zainteresowanie ludzką duszą, kult artysty i sztuki. Na scenę trafiają polskie dramaty romantyczne (prapremiera Dziadów w 1901 r.!), Zenon Przesmycki odkrywa poezję Norwida. Wyraźną fascynację romantyzmem można zobaczyć w twórczości Wyspiańskiego (Wesele, Noc listopadowa , Warszawianka), a także Żeromskiego, który często porusza motyw walki narodowowyzwoleńczej (Wierna rzeka, Echa leśne), a swoich bohaterów wyposaża w cechy typowe dla romantyków (Ludzie bezdomni). Romantyczne hasła pojawiają się także w poezji legionowej (legiony Piłsudskiego).

Dwudziestolecie międzywojenne Znów odwrót od romantyzmu. Czy nie pozorny?

Dowody wyraźnego odwrotu od tradycji romantyzmu: skaman-dryci cieszą się, że można wreszcie zrzucić „płaszcz Konrada”; futuryści zapowiadają, że będą usuwać z ulic „nieświeże mumie mickiewiczów i słowackich”, a Witold Gombrowicz wyśmiewa w Ferdydurke dwór szlachecki jak z Pana Tadeusza i pewność niewzruszoną, że „Słowacki wielkim poetą był”. Zarazem jednak romantyzm pozostaje dla wielu ważnym źródłem inspiracji. Przykładami mogą być poezje Leśmiana, Broniewskiego, a przede wszystkim Lechonia (.Mochnacki, Pani Słowacka, Ostatnia scena z „Dziadów", Śmierć Mickiewicza...).

Okres wojny i okupacji

Powraca poezja tyrtejska i romantyczny ideał poświęcenia za ojczyznę. Tradycję romantyczną znajdziemy na przykład w poezji Baczyńskiego. Motyw poświęcenia, zaczerpnięty z wiersza Słowackiego Testament mój. znajdziemy w tytule książki Aleksandra Kamińskie-go o bohaterach II wojny światowej - Kamienie na szaniec.