3784500954

10 Aleksander Juźwik

świata pracy i w duchu ideałów braterstwa narodów. Pomoc młodzieży w odnajdywaniu właściwego kierunku kształcenia się. Współpraca z rodziną i wychowawcami w wychowaniu dzieci, oraz szukania najskuteczniejszych sposobów wychowania i nauczania”¹⁷.

Główna siedziba stowarzyszenia miała mieścić się w stolicy. Jego członkiem mogła być każda osoba fizyczna lub prawna przyjęta przez Zarząd Oddziału. Oddziały mogły powstać w miejscowościach, w których liczba członków wyniesie co najmniej dziesięć osób, za zgodą Zarządu Głównego. Najwyższą władzą stowarzyszenia było Walne Zgromadzenie Delegatów Oddziałów. Faktycznie największe kompetencje posiadał Zarząd Główny RTPD. Wśród członków założycieli znaleźli się m.in.: Stanisław Żemis¹⁸, Edward Osóbka-Morawski, Eugeniusz Skudniewski i Maria Kuzańska¹⁹.

W lutym 1945 r. nową siedzibę Zarządu Głównego robotniczego stowarzyszenia zlokalizowano w świeżo wyzwolonej spod okupacji niemieckiej „robotniczej” Łodzi, jesienią 1945 r. władze RTPD przeniosły się do Warszawy. Oddziały RTPD powstały w Łodzi, Warszawie i Krakowie. Zaraz potem uruchomił się spontaniczny, samorzutny proces powstawania nowych oddziałów organizowanych przez lokalne społeczności, które we własnym zakresie próbowały przejąć opiekę nad dzieckiem w trudnej powojennej rzeczywistości. Zarząd Główny nie był w stanie zapanować nad tym oddolnym ruchem, często tylko z nazwy przypominającym RTPD. Niewątpliwie dało tu znać o sobie zjawisko przystosowywania się Polaków do warunków okupacyjnych; szyld RGO czy PCK niekoniecznie oznaczał prowadzenie działalności zgodnej ze statutowymi celami tych organizacji. Wśród organizatorów terenowych oddziałów pojawili się księża, m.in. znany działacz Akcji Katolickiej ks. Marian Pirożyński²⁰, a w statutach lokalnych placówek RTPD znajdujemy stwierdzenia, iż przeznaczone są one dla dzieci wyznania

¹⁷    AAN, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (dalej: MPiOS), 322, Statut Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, k. 1.

¹⁸    Stanisław Żemis (1901-1978), wychowywał się na lubelskiej wsi, po ukończeniu wyższych kursów nauczycielskich w Warszawie pracował w podwarszawskich miejscowościach; usunięty ze szkoły za lewicowe poglądy, znalazł pracę w RTPD jako kierownik pierwszej szkoły świeckiej, pracownik Instytutu Nauk Społecznych i Wydziału Oświaty w Radomiu, w okresie okupacji pracował w spółdzielczości, walczył w partyzantce; naczelny dyrektor Lasów Państwowych (1944--1959) i przewodniczący RTPD (1944-1948), w 1950 r. utracił wzrok; zob.www.ekologia.pl/... encyklopedia-lesna/Zemis Stanisław (dostęp: 18 IX 2015).

¹⁹    AAN, MPiOS, 322, Statut Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, k. 2.

²⁰    „Poradnik Pracownika Społecznego” 1947, nr 18-19, s. 75. Marian Pirożyński (1899-1964), redemptorysta, publicysta, dyr. Małego Seminarium Duchownego w Toruniu (1930), propagował Akcję Katolicką, w czasie okupacji ratował dzieci żydowskie (w okolicach Skierniewic założył sieć schronisk), łącznik między AK i władzami podziemnymi, po wojnie skierowany przez władze zakonne do Wrocławia, gdzie założył i kierował Caritasem; więziony w 1953 i 1958 r. (zarzut drukowania i rozpowszechniania zagranicznych broszur religijnych), pionier polskiej statystyki kościelnej; zob. Słownik biograficzny historii Polski..., t. 2, s. 1175.