3826200154

w kopalni i w piekarni, przy produkcji tkanin i w działalności handlowej). Profil działalności gospodarczej określa z jednej strony niezbędne minimum zaangażowania kapitałowego, z drugiej zaś wyznacza minimalną skalę, poniżej której nie można uruchomić bądź też nie opłaca się uruchomienie danej produkcji lub usług. Tym samym charakter działalności jest równocześnie czynnikiem wpływającym na poziom kosztów ponoszonych przez dany podmiot gospodarczy.

Nie mniejsze znaczenie dla poziomu kosztów ma wielkość organizacji. Im większe przedsiębiorstwo, tym wyższy poziom kosztów. Skala prowadzonej działalności bezpośrednio wpływa na wielkość kosztów zmiennych. W sposób pośredni określa również poziom kosztów' pozostałych Najczęściej przyjmuje się, że w miarę wzrostu produkcji i usług zw iększa się suma kosztów. Założenie to jest słuszne pod warunkiem, że w szystkie pozostałe czynniki będą kształtow ały się na nie zmienionym poziomie. W praktyce proporcjonalny wzrost kosztów stosow nie do zmiany wielkości produkcji występuje rzadko, gdyż suma kosztów stałych nie jest zależna od rozmiarów wytworzonej produkcji. Dlatego zwiększenie produkcji powoduje przeważnie degresywny wzrost kosztów całkowitych, a jednocześnie obniżkę kosztu jednostkowego.

Całkowite koszty jednostek gospodarczych składają się z kosztów dotyczących różnych rodzajów' działalności (wytwórczej, usługowej, handlowej) i różnych faz działalności operacyjnej (zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż). Na ich poziom w dużej mierze wpływa również struktura asortymentowa produktów i usług. Jeżeli podmiot zw iększa produkcję wyrobów o wyższych kosztach jednostkow ych, przy jednoczesnym zmniejszeniu o taką samą ilość produkcji wyrobów o niższych kosztach jednostkowych, to suma kosztów ulegnie zwiększeniu. W takim wypadku zmiany rodzajów⁷ i asortymentów produktów, przy zachowaniu takiej samej ilości wyrobów, powodują w zrost kosztów' firmy. Możliwe jest też działanie odw rotne, gdy w miarę zwiększania się udziału produkcji o niskich kosztach jednostkowych zmniejszają się całkow ite koszty produkcji firmy.

Poziom kosztów zależy również od racjonalnego zużycia środków produkcji, czasu pracy i innych elementów zaliczanych do kosztów własnych danego okresu. Zmniejszenie wielkości zużycia oznacza obniżkę kosztów całkowitych oraz kosztów jednostkow ych. Niekiedy jednak oszczędności w zakresie zużycia surowców, półfabrykatów', czasu pracy itp. są oceniane negatywnie. Ma to miejsce w tedy, gdy następuje pogorszenie jakości wytwarzanych wyrobów i zostaje obniżona zarów no ich wartość użytkowa, jak i cena sprzedaży. Powstają wówczas koszty ukryte²⁵ w postaci start z tytułu braków (w artość zużytych czy nników produkcji na braki nienapraw ialne, dodatkowe koszty konieczne do usunięcia wad braków napraw ial-nych, koszty reklamacji itp.).

Mechanizacja procesu produkcyjnego i odpow iednie wyposażenie przedsiębiorstwa w nowoczesne technologie sprzyja obniżce kosztów. W praktyce mechanizacja ²⁵ Por: A. Kister, Zarządzanie kosztami jakości, wyd. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 36.