5027719829

ponieważ to, co subiektywne miesza się z tym, co obiektywne. Ponadto Strategia zbudowana została na zasadzie kompozycji klamrowej: finał rozgrywa się dokładnie w tym samym miejscu, co początek filmu - na dworcu kolejowym. Czas i przestrzeń zyskują u Bertolucciego dodatkowe znaczenia dzięki rozmaitym zabiegom formalnym, takim jak inscenizacja, praca kamery czy montaż. Analiza powinna brać pod uwagę wszystkie te środki narracyjne.

1.2. Czasoprzestrzeń Tary

Na wieloznaczność czasoprzestrzeni w filmie wskazuje już sama nazwa miasteczka - Tara. Doczekała się ona wielu interpretacji. Zgodnie z zamysłem reżysera, fonetyczny kształt wyrazu miał być zbliżony do innych nazw miejscowości położonych w Emilii-Romanii, takich jak Suzzara czy Luzzara, a tym samym zakorzeniać miejsce akcji w konkretnym regionie geograficznym. Bertolucci podaje także intertekstualny trop - Tara to rodzinna posiadłość Scarlett 0'Hary, bohaterki słynnego Przeminęło z wiatrem'⁹. Ta rozpiętość znaczeniowa - od włoskiej lokalności po hollywoodzki melodramat - świetnie oddaje różnorodność inspiracji reżysera. Tara w Przeminęło z wiatrem wiąże się z idylliczną młodością głównej bohaterki i jest miejscem, do którego Scarlett z utęsknieniem powraca. Trop ten odsyłać może zarówno do kontekstu biograficznego (Emilia-Romania jako miejsce narodzin Bertolucciego), jak i wewnątrztekstowego (Athos został poczęty w Tarze, a film odczytywać można jako konfrontację z archetypami rodziców). Kiedy w hollywoodzkim dziele Scarlett przyjeżdża po wojnie do rodzinnej posiadłości, zastaje ją zubożałą i zniszczoną. Mimo że mit amerykańskiego Południa nie wytrzymał próby czasu, bohaterka kontynuuje pracę rodziców i w finale decyduje się poświęcić życie zarządzaniu farmą. W Strategii pająka Tara jest przestrzenią rządzoną przez kłamstwo i fałszywy mit, jednak bohater nie może stamtąd wyjechać, tak jakby rodzinne miasto było przeznaczeniem, od którego nie da się uwolnić. O ile w Przeminęło z wiatrem wierność spuściźnie rodziców przedstawiana jest jako wartość pozytywna, o tyle u Bertolucciego niesie ona implikacje dość ambiwalentne. Nie bez znaczenia może być także fakt, że nazwa Tara nawiązuje do rzeczownika „la terra”, czyli „ziemia”. Słowo „ziemia” otwiera pole semantyczne związane z cyklem przyrody, obejmującym zarówno narodziny, jak i śmierć i może być odczytywane jako metafora cyklu ludzkiego życia. Tara w dziele Bertolucciego jest nie tylko symboliczną przestrzenią związaną z dzieciństwem, lecz także z umieraniem. To miejsce, w którym zginął ojciec, a syn odkrył nagle upływ czasu.

Dwie inne, przekonujące interpretacje nazwy „Tara” przedstawia Anna Miller-Klejsa. Po pierwsze, badaczka dostrzega w niej nawiązanie do wyrazu „tarantula” (po włosku „tarantola”), co

¹⁹ Ibidem, s.54.

12