6897704092

927

KAMIEŃ I GLINA

dla regionu blendach okiennych (lub jak kto woli krzyżowych), a środkowy, od tamtych wyższy i szerszy, wypełniony został płynną, płonącą i kwitnącą dekoracją, splątaną w niemożności ostatecznego oderwania się od materii. Ale w tej najpóźniejszej fazie oddalono się od prymatu przyznawanego elewacjom szczytowym i cała piękność, cała wspaniałość budowli przejawiła się w jej dłuższej, bocznej elewacji, poruszonej niepokojem wykuszy, szczycików i dekoracyjnej tragedii dojrzałości, której już dalsze rośnięcie, dalsze rozkwitanie odjęte zostało wskutek dopełnienia się czasu. Cała pokryta jest kamienną okładziną, cała zapisana rzeźbą, w której starły się do krańcowości doprowadzone: naturalizm i abstrakcja. Tuż ponad fryzami gadającymi jędrne, mieszczańskie przypowieści, pną się i wycinają dotknięte więdnięciem, fiale i kwiatony. To jest właśnie ta jesień i owej jesieni smutek: smutek spełnienia.

W r. 1348, kiedy zaczęto już lub wkrótce miano zacząć budowę najwybitniejszych dzieł śląskiego gotyku, podpisany został w Namysłowie pokój między Karolem IV królem czeskim i cesarzem Rzeszy Niemieckiej, a Kazimierzem Wielkim. Trudno sobie wyobrazić ten Namysłów w r. 1348, gdy nie było tu jeszcze ani tej do dziś istniejącej potężnej fary, ani zamku, ani ratusza, choć wszystkie pochodzą z doby gotyku. A mury pewnie też nie zjeżyły się basztami i nie wyrosły tak wysoko, że przewyższyć miały obwarowania samego Krakowa. Tak — w tym roku Śląsk nie posiadał jeszcze tego, co miało stać się jego najwspanialszym i najbardziej własnym wyrazem, ale wszystko było już przygotowane. W tym zaś roku Polska ręką swego monarchy zrezygnowała z ziemi, która stanowiła jej prawe dziedzictwo. Śląsk zaczął swą wędrówkę na drodze autonomizacji swego losu. Dokąd miała zaprowadzić? Do niezwykłych w swej rylmiczności „zmian właścicieli”.

W niespełna dwieście lat po pokoju namysłowskim — w r. 1525 Śląsk — dotychczas lenno królów czeskich, przechodzi na „prywatną własność” Habsburgów. Upływa z kolei nieco więcej niż dwieście lat: w r. 1741 Śląsk wydarty zostaje Habsburgom przez Fryderyka II króla Prus. A potem już niemal równe dwuchsetlecie upływa do momentu, w którym na kopcące pogorzeliska nadciągać zaczęli dość obdarci sekretarze, niezupełnie umundurowani milicjanci oraz księgi proboszczowie w wyświechtanych sutannach, wiodący za sobą swe wioskowo-parafialne trzódki spod Lwowa i Tarnopola.

Zadziwiający jest porządek tych kolejnych etapów, które wiodły Śląsk na jego drodze do urojonej autonomizacji, do coraz głębszej i coraz dalszej podległości. Aby wrócić w swe dawne łożysko musiała ta ziemia wraz z całą Europą przeżyć jedno z największych politycznych trzęsień ziemi ludzkości. I mogło się w momencie wejścia na pogorzeliska wydawać tym obdartym przybyszom, że trzeba